woensdag 21 februari 2018

Meer aandacht voor minderheidstalen in Europa

In september is een handtekeningenactie van het Europese burgerinitiatief onder de naam Minority SafePack Initiative (MSPI) van start gegaan. Die actie heeft als doel om te zorgen dat minderheden en minderheidstalen in Europa meer aandacht krijgen en beter beschermd worden.

Er zijn in Europa zo’n 50 miljoen mensen in een groot aantal landen die een minderheidstaal spreken. Zij dragen bij tot de taalkundige en culturele verscheidenheid in Europa. Daar hoort ook Fryslân bij.  Samen willen we dat in de Europese Unie niet alleen officiele talen of dominante culturen er toe doen, maar dat ook rekening wordt gehouden met taalminderheden. Daarvoor is een handtekeningenactie opgezet met als doel de Europese Commissie te stimuleren om kleine talen, zoals het Frysk te steunen en de rechten van taalminderheden in de EU vooruit te brengen en in stand te houden.

De Friese taal is een belangrijk onderdeel van de geschiedenis en cultuur in Fryslân.
Er zijn nog een groot aantal handtekeningen nodig voor dit initiatief. De Ried fan de Fryske Beweging, de Federal Union of European Nationalities (FUEN), het Europeesk Buro foar de Lytse Talen (EBLT) en Mercator houden daarom een actie op 21 februari 2018, de Internationale Moedertalendag, om zoveel mogelijk handtekeningen te verzamelen.

U tekent toch ook?
Meer informatie en in digitaal handtekeningsformulier om thuis te ondertekenen vind u op
Minority Safepack Initiative.

zondag 18 februari 2018

Jan de With en de VOC retourvloot van 1746

De Deense Dokkumer Jan de With, geboren als Jens True, maakte carrière bij de VOC. Als 14-jarige zoon van Niels Poulsen True was hij met twee broers uit Aarhus naar de Republiek gekomen, waar hij bij de kamer Amsterdam aanmonsterde op de in 1719 gebouwde Midloo.
Dit schip vertrok op 31 mei 1729 vanaf de rede van Texel naar Batavia.

Na vijf jaren in de Oost keerde hij (aangeduid als 'van Koppenhage') terug om in 1736 als derdewaak met het spiegelretourschip Castricum weer te vertrekken.
Zijn carrière verliep voorspoedig want een jaar later was hij op de terugkerende Hofwegen, een fluitschip, al benoemd tot schipper bij de VOC-kamer Rotterdam.

In 1746 werd Jan de With door de gouverneur-generaal Van Imhoff (een Oostfries) benoemd tot commandeur van de gehele retourvloot. Deze vloot bestond uit negen schepen: Leijden (waarop hijzelf aan boord was), Reijgersdaal, Hoogersmilde, Duijnhof (kamer Amsterdam), Spaanderwout, Nieuwlant (kamer Zeeland), De Voorsigtigheijd (kamer Delft), Brouwer (kamer Hoorn) en 't huijs Perzijn (kamer Enkhuizen).

Van deze reis is het verslag van De With aan de Heeren Zeventien bewaard gebleven, dat door Geert van der Veer als transcriptie is opgenomen in zijn boek Van Haersma en Van Haersma de With op pag. 91 - 95. Jan de With was de stamvader van dit geslacht.

Uit het verslag valt op te maken dat De With zo goed mogelijk de discipline in de vloot handhaafde maar dat door de weersomstandigheden constant de andere schepen uit beeld verdwenen. Het lijkt dan ook een godswonder dat ze allemaal behouden in patria aankwamen.
De gouden erepenning die hij als dank in ontvangst mocht nemen is hedentendage nog in de collectie van Het Scheepvaartmuseum in Amsterdam.
Bovendien heeft het Fries Scheepvaartmuseum in Sneek het bijzondere bloemenschip, uit kostbaar ivoor gesneden, dat hij vanuit het Chinese Kanton meenam.

Jan de With trad als kapitein ter zee in dienst van de Friese Admiraliteit. In 1758 kocht hij het landgoed Staniastate bij Oenkerk. Hij noemde het Hofwegen, naar het schip waar hij zes jaar lang schipper op was geweest.
Op 19 april 1750 trouwde hij te Dokkum met Wikjen Michiels Minnema die eerder getrouwd was (in 1746) met de Dokkumer Hendricus Canter Visscher.
Jan de With is in 1781 begraven in de kerk van Oenkerk. In de kerk werd te zijner nagedachtenis een kleurrijk rouwbord opgehangen. Het model is gemaakt in Canton. Ook zijn grafsteen van hem en zijn vrouw en dochter ligt er nog in de hal, met de tekst:
De wel edele gestrenge heer Jan de With, collonel en capitain ter zee bij het edele mogende collegie ter admiraliteit in Vriesland, enz. enz., overleed op den 12den september 1781, in den ouderdom van 66 jaaren en omtrent 6 maanden, en is den 20 derzelver maand alhier begraven

Vrouwe Wickje Minnema, weduwe wijlen den wel edelen gestrengen heere Jan de With, in leeven capitain ter zee, enz. enz., stierf den 25 maart 1786, in den ouderdom van 60 jaaren en ruim 6 maanden, en is op den 4 april daar aan volgende alhier begraven

Jongvrouwe Anna de With overleed op den 23 december 1783, in den ouderdom van 27 jaar en ruim 7 maanden, en den 30 derzelver maand alhier begraaven

Uit liefde voor De With voorheen mijn echtgenoot
En dochter Anna, zal het mij ten troost verstrekken
Dat één enkle steen die lijken, na mijn dood
Benevens dat van mij, zal als een grafzerk dekken
Dus sprak de weeuw, en stierf. Drie dochters en vier zoonen
Vervulden moeders wensch, om kinderplicht te toonen


Al met al is er dus veel bewaard gebleven ter nagedachtenis van deze bijzondere zeeman.

En nog was de koek niet op! In een Engelstalige Twitter-post zag ik recent een kaart voorbijkomen die mijn aandacht trok. Het bleek een portolaankaart (een kaart van een haven) van Sint-Helena te zijn uit 1746, waarin de vloot van Jan de With is geschetst. Deze bevindt zich in de collectie van de nationale bibliotheek van Frankrijk in Parijs.
Ik attendeerde Geert van der Veer op deze kaart, die er erg blij mee was. Gelijk ook gaf hij de transcriptie van de tekst op de kaart, waarop de schepen met letters staan aangegeven:


Afbeelding van de E. Oostindische Retour Vlood in den Iaare 1746/ met de namen der scheepen hoe Lang door wie ge Commanddert voor wat Camer die Repatrieren onder Commando van de / E. Heer Jan de Witt Commandeur over gemelde Vlood/ Aldus vertoont hem het Eyland St. Helena van het Schip D. Hebbende het zelve NWSW van hem na Gissing 9 à 10 mijl Zijnde hoog Rotsig Landt.


AFBEELDING VAN DE E: OOSTINDISCHE
Met de naamen der Scheepen hoe lang door wie gecommandeert
E: Heer Jan de Witt Commandeur over gemelde Vloot
A. Leiden 150 Comandeur Jan de Witt
B. Spaanderwout 136 Cap. Luij. Jan Wijnant Meurs
C. Brouwer 136 Cap. Luij. Gerrit Reynders Voff
D. ’t huysz Persijn 136 Cap. Luij. Frederik Schouten
E. Duinhof 136 Cap. Luij. Adriaan Lodewortz.
F. Reijgersdaal 145 Cap. Luij. Willem ‘t Hoen
G. Hoogersmilde 145 Cap. Luij. Otto van Dam


RETOURVLOOD. IN DEN. IAARE 1746
voor wat Camer die Reptriezen, onder Comando van de
N.B. de scheepe H en J en K sijn drie Engelsche Scheepen die onder de Compagnies Vlag Zeijlen
voor Amsterdam            Aldus vertoont hem het Eijland
voor Zeelandt                 St Helena van het Schip D
voor Hoorn                      hebbende het zelve NWTW.
voor Enkhuijsen              van hem na gissing 9 à 10 mijl
voor Amsterdam            zijnde hoog Rotzig Landt
voor Amsterdam
voor Amsterdam


Uit het verslag van Jan de With bleek ook dat hij de snelzeilende Huis Persijn, met aan boord de Fries Adrianus Canter Visscher als onderkoopman, vooruit gestuurd had. Het Rijksmuseum heeft enige jaren geleden een prachtig en kleurrijk manuscript van hem aangekocht waarin het leven aan de Indiase Coromandelkust beschreven wordt.
Ook de familie Canter Visscher heeft een sterke band met Dokkum.

De online database van de Bibliothèque nationale de France, Gallica, is sowieso een bron waar sneupers nog meer interessante zaken kunnen vinden, o.a. de Franstalige reisverslagen van Tinco Lycklama a Nijeholt.

donderdag 8 februari 2018

Tresoar richt Denksportcollectiecentrum op

Martha Kist, collectievormer bij Tresoar, bericht:
Tresoar, Fries Historisch en Letterkundig Centrum start in 2018 met het ‘Denksportcollectiecentrum Tresoar’.

De vier denksporten schaken, bridge, go en dammen (waaronder Fries dammen) zijn in het nieuwe Denksportcollectiecentrum vertegenwoordigd.

Binnen het landelijk netwerk van Openbare Bibliotheken met Wetenschappelijke Steunfunctie heeft Tresoar al enige jaren het zwaartepunt Denksporten, met name op het gebied van dam- en schaakboeken.
Met de oprichting van het Denksportcollectiecentrum wil Tresoar de belangstelling voor denksporten stimuleren en het gebruik van de collectie voor maatschappelijke en wetenschappelijke doeleinden bevorderen. Voorts wordt gedacht aan het organiseren van een groot internationaal denksportevenement van de vier genoemde denksporten in Leeuwarden in 2020.
Het ‘Denksportcollectiecentrum Tresoar’ wordt opgezet als een netwerkorganisatie die als ecosysteem binnen de denksportwereld samen met partners verbinding wil zoeken. Er wordt  gewerkt aan het vergroten en verstevigen van de nationale en internationale netwerken op het gebied van denksporten en het werven van sponsorgelden om de doelen van het ‘Denksportcollectiecentrum Tresoar’ te kunnen uitvoeren.

De collectie van het nieuwe Denksport­collectie­centrum wordt onder de naam ‘Denksportcollectie Nederland, Tresoar’ aan het publiek ter beschikking gesteld. In 2017 is een belangrijke aanwinst op het gebied van bridge verworven.
De Universiteit van Amsterdam heeft met instemming van de Stichting Herman Filarski, opgericht ter bevordering van de bridgecollectie Nederland,  haar bridgecollecties, die tot voor kort bij de UvA werden bewaard,  naar Tresoar overgebracht. Het betreft schenkingen van de bridgeverzamelaars Jac Fuchs en Bob van de Velde, die ook zijn schaakverzameling aan Tresoar heeft overdragen. Tresoar krijgt daarmee de voor zover bekend grootste bridgecollectie ter wereld in huis die zich in een openbare collectie bevindt.
Voorts wordt aansluiting gezocht bij bibliotheken of organisaties die nationaal en internationaal een belangrijke collectie op het gebied van de denksporten hebben.

Het ‘Denksportcollectiecentrum Tresoar’ wordt terzijde gestaan door een Stuurgroep, bestaande uit een deskundige van elke deelnemende denksport.
De leden zijn Bob van de Velde (bridge), Liuwe Westra (dammen), Theo van Ees (go), Remco Heite (schaken). De stuur­groep ondersteunt bij de aanschaf van internationale literatuur op het gebied van de vier denksporten en het vullen van hiaten in de historische collectie. Tevens zijn zij de contactpersonen die met de respectieve communities van hun denksport in verbinding staan en activiteiten kunnen initiëren.

woensdag 7 februari 2018

Ambachtslieden en studenten brengen tradities Elf Steden tot leven

Frisian Colorists & Restorers is een ambachtelijk bedrijf, dat is gevestigd in de Blokhuispoort te Leeuwarden. Het is een restauratieatelier voor antiquarische boeken en landkaarten. Ook zijn ze specialist in het handmatig inkleuren van antieke prenten.

FCR ziet het als hun missie om de mooie, oude tradities van hun vak door te geven aan een nieuwe generatie. Om dat te bereiken, werken ze momenteel aan een bijzonder project. Ze willen zo een vertaalslag maken naar het hier en nu, door de tijdloze schoonheid van Friesland te benadrukken.

In het kader van LF2018 maken zij een uniek prentenboek met als thema de Elf Steden. De uitgave wordt een ‘proeve van bekwaamheid’ voor hun vakgebied, maar ze werken ook samen met verschillende ambachtslieden en studenten van de NHL.

Heden en verleden komen samen, krachten worden gebundeld, en het belang van het Fries cultureel erfgoed wordt benadrukt. Ook willen ze graag de tradities eren, die aan het handmatig inkleuren zijn verbonden. In het prentenboek zal dit oude ambacht (onder andere), onder de aandacht worden gebracht.

Inkleuren was met name in de Gouden Eeuw een veelvoorkomend en belangrijk beroep in Nederland. Eeuwenlang werden speciale edities van boeken gedrukt, gebonden, en gekleurd voor een staatshoofd. In de lijn van deze traditie, wordt het prentenboek speciaal vervaardigd voor een hoogwaardigheidsbekleder.

FCR is voor het project nog op zoek naar een aantal bijzondere historische verhalen, uit de omgeving van Sneek, Ylst en Bolsward. Suggesties hiervoor zijn van harte welkom.
Een kleine sneak preview van de uitgave ziet u in de afbeelding bij dit artikel hierboven.
Van Dokkum wordt het verhaal van de 17e eeuwse zeerovers van onze redacteur Nykle Dijkstra opgenomen.

Om het sympathieke project ook financieel rond te krijgen is de organisatie nog wel op zoek naar aanvullende fondsen. Wie tips heeft melde zich bij projectleider Evelien de Boer!
.

donderdag 1 februari 2018

Genealogysk Jierboek 1990-2016 Fryske Akademy nu online

Vanaf vandaag zijn de bekende Genelaogyske Jierboeken (vroeger: Jierboekjes) van de Fryske Akademy online door te bladeren. Het betreft de jaargangen 1990 t/m 2016.

Uiteraard is dit heel goed nieuws voor Friese sneupers met interesse voor genealogie en
streekgeschiedenis.

Om een aantal voorbeelden te noemen die interessant zullen zijn met betrekking tot ons onderzoeksgebied Noordoost-Friesland of bijvoorbeeld maritieme of kunstgeschiedenis:

In Genealogysk Jierboek 2014 de genealogie Binckes/Benckes, waarin de 'vergeten Friese zeeheld' Jacob Binckes voorkomt.

Kwartierstaat Sipkes (Ameland) in Genealogysk Jierboek 2015.

De Dokkumer familie Van Sinderen en Hanya uit Holwerd en grafkelders op het kerkhof van Oudwoude evenals Van der Mey (oa Ternaard) in Genealogysk Jierboek 2009.

Genealogysk Jierboek 2001 met de familie van de Friese admiraal Tjerk Hiddes de Vries.

De familie Eskes uit Kollum (oa bekend van Bote Eskes) wordt in Genealogysk Jierboek 1990 besproken.

Verder, verspreid over diverse nummers, genealogie van Friese adel, zoals Burmania, Lycklama a Nijeholt en anderen.

De mooiste uitgave is eigenlijk wel die van Genealogysk Jierboek 1993, waarin burger-/familiewapens van vele families uit Dokkum en andere plaatsen in Noordoost-Friesland worden getoond, met enkele genealogische gegevens. Gerrit Hesman was de maker van het origineel.

Indexen van oudere jaargangen (die deels nog gedigitaliseerd worden, of anders op papier beschikbaar zijn in de diverse bibliotheken en archieven):
Kortom, een prachtige bron om eens nader te bestuderen. En hopelijk doet u nog een mooie aanvullende vondst voor uw eigen familiegegevens in de Genealogyske Jierboeken online!