dinsdag 28 juni 2016

Pytter Geerts Zijlstra kon de kolere krijgen

De broer van mijn directe voorvader Jogchum Geerts Zijlstra, Pytter, die in 1803 in Niawier geboren werd, was ik in mijn genealogische naspeuringen een tijdje kwijt.
Uiteindelijk vond ik toch nog aardig wat details van zijn woelige leven, door met enige regelmaat zijn
naam online in te typen in zoekmachines of zoekvelden van archief-websites.

Pytter Geerts Zijlstra is geboren op 4 december 1803 in Niawier, als zoon van Geert Jochems Zijlstra en Gertje Pieters van der Herberg. Pytter is overleden op 13 oktober 1847 in Amsterdam, 43 jaar oud. Pytter trouwde, 38 jaar oud, op 29 juni 1842 in Amsterdam met Jacoba (Koosje) Krans, 30 of 31 jaar oud. Koosje is geboren in 1811 in Zwolle, dochter van Willem Krans en Johanna Ruisink.
Van beroep was Pytter stalknecht en sjouwer. Hij was gelegerd in Zwolle, blijkens volgende acte bij Tresoar: RAF Nadere toegang 42.01: Memories van Successie, kantoor Dokkum (deel 1 1818-1839) FAF/VAF blz. ...
Inv.nr.akte: 3003/093
Voornaam: Aukje,
Patroniem: Saskers,
Familienaam: ----
Woonplaats: Niawier, Overlijdensdatum: 22-02-1823, Onroerend goed: nee,
Opmerkingen: moeder van Sake, gardenier Engwierum, Janke (vrouw van Freerk Roelofs, arbeider Morra) en wijlen NN Pieters (vrouw van Geert Jogchums, voerman Niawier; moeder van Pieter, curassier in garnizoen Zwolle en minderjarige Aukje, Bauke en Jogchum Geerts). 
Een kurassier is een "antieke" cavalerist met helm en kuras (een borst- en rugharnas, bestaande uit een aangegespte plaat vlgs. Van Dale).

Ik had ook nog een oude aantekening, waarvan ik de bron niet meer kan herleiden: Mogelijk deelnemer aan Tiendaagse Veldtocht in 1831 en geëerd met het Metalen Kruis: Register/Militair stamboek 692, Folio 117.
Wel staat er bij Nationaal Archief een Pieter Zijlstra in Militaire Stamboeken.
Hij komt op een gegeven moment in Amsterdam terecht. Hier overlijdt hij op 43-jarige leeftijd, op 13 oktober 1847, in het Binnengasthuis aan de Oudezijds Achterburgwal 237 aan een dodelijke ziekte. In die tijd heerste een cholera-epidemie in Amsterdam.
Er is sinds kort een prachtig interactief kaartje online beschikbaar die het verloop van de cholera in 1866 in Amsterdam visualiseert: Kolerekaart.

Wat hem bezielde om ‘ver weg’  in Amsterdam te gaan leven is nog een beetje onduidelijk. Met zijn vrouw Jacoba (Koosje) Krans woonde het gezin in de Kerkstraat 104 (naast/bij de Franse manege), Weesperstraat 48 en 103 en Lijnbaansgracht 53 te Amsterdam. Vanaf 1845 en na het overlijden van Pytter ontving Koosje bedeling als huiszittende arme van de Amsterdamse regenten. Dit duurde tot en met de winter van 1855.

Kinderen van Pytter Geerts Zijlstra en Jacoba Krans
1. Cornelia Zijlstra, geboren 16 april 1840 te Amsterdam, (Nieuwe) Kerkstraat 104, overleden op 22 december 1916 te Amsterdam. Was dienstbode en gehuwd op 3 november 1880 met Jan Coenraad Jansen, werkman. Vervolgens gehuwd op 3 augustus 1882 te Amsterdam met Hendrik Jan Emmelot, kruier, weduwnaar van Aaltje Lempke.
2. Pieter Zijlstra, geboren 5 mei 1842 te Amsterdam, Weesperstraat 48, overleden 20 oktober 1848 te Amsterdam
3. Geertje Zijlstra, geboren 14 april 1845 te Amsterdam, overleden 9 november 1871 te Amsterdam.
4. Willem Zijlstra, geboren 21 oktober 1846 te Amsterdam, Lijnbaansgracht 53, overleden 9 november 1846.
5. Alida Zijlstra, geboren 28 december 1847, overleden 14 januari 1848 te Amsterdam.
In 1851 woont Jacoba, als Nederlands Hervormd weduwe, met haar dochters Cornelia en Geertje Zeilstra (!) op de Weesperstraat 103. Ze is inmiddels als werkster aan de slag gegaan. Opvallend is dat reeds 2 kinderen voor het huwelijk geboren zijn. Veel geluk en gezondheid heeft het gezin echter niet gekend.

Nu had ik ook nog een digitale aantekening van een vondst in het Noordhollands Archief te Haarlem, maar daarvan waren destijds geen scans beschikbaar:
198-16 Klapper op naam van de veroordeelden
Persoon in vonnis: Pieter Zijlstra
Vonnisnummer: 214
Rechtbank: Amsterdam
Jaar: 1844
Voornaam: Pieter
Achternaam: Zijlstra
Leeftijd: 42
Rol: Gedaagde
Toegangsnummer: 198 Arrondissementsrechtbank Amsterdam
Inventarisnummer: 16.
Nu ik weer eens probeerde bleken er opeens wel scans beschikbaar te zijn. En het leek inderdaad onze Pieter te zijn!
Op 6 april 1844 moest Pieter samen met zijn maat Heinrich Noordziek vernemen hoe hij werd aangeklaagd en veroordeeld. Vermeld wordt dat hij geboren is in Heerenveen (dat klonk een beetje stoerder dan Niawier denk ik) en knecht is in de Franse Manege en daar ook woont. Die manege was gevestigd in de Plantagebuurt van Amsterdam (waar veel stallen gevestigd waren), aan de Nieuwe Kerkstraat 102. De huidige Hollandse Manege aan de Overtoom lijkt nog veel op het inmiddels afgebroken gebouw.
De aanklacht luidde 'onwillige verwonding' en een straf van 'niet minder dan zes dagen en niet meer dan twee maanden' en een geldboete van tussen de 8 en 50 gulden!

Wat was er gebeurd? Een loslopende hond had vlakbij de Franse manege een man in zijn rechterbeen
gebeten, die daardoor het kind dat hij in zijn armen had moest laten vallen. En deze had door de heelmeester verzorgd moeten worden! De hond stond volgens getuigen al als vals bekend in de buurt, en in plaats van de hond weg te halen hadden de verdachten om het voorval gelachen. De verdachten zouden de hond zelfs hebben lopen 'aanhitsen' (ophitsen zouden we nu zeggen) en zich brutaal hebben aangesteld!
Uiteindelijk worden ze tot veertien dagen gevangenisstraf en een geldboete van acht gulden veroordeeld. Pieter Geerts Zijlstra kon dus mooi de kolere krijgen!

zondag 19 juni 2016

De Sneuper 122, juni 2016, met vondsten, kerkramen en dominees

Het zomernummer van 2016 van ons verenigingsblad De Sneuper, nummer 122, heeft als coververhaal een familiedrama in Dokkum in 1902. Piet de Haan zocht vele details uit en doet verslag.

Het eerste deel verscheen in ons maart-nummer, net als deel 1 van de bakkerijen Meindersma van Sake Meindersma of van Reinder Tolsma’s vier nieuwe indexen, die hij vanaf de jaren ‘80 en ‘90 eigenhandig op formulieren en losse kaartjes schreef. Reinder wist te vertellen dat hij in de afgelopen jaren meer dan 13.600 regels in Excel typte, waarmee u als sneuper uw voordeel kunt doen via onze website: http://www.hvnf.nl/indexen/

Zo is De Sneuper 122 wel het nummer van ‘deel 2’ geworden, hoewel Rudolf Broersma een derde deel schreef over het wapen en de vlag van Oostdongeradeel en Hilda Bouta is zelfs al aan deel 4 toe van ‘Veldpost uit WO I’. Zij zijn natuurlijk vaste schrijvers met hun rubrieken.

Redactieleden Hans Zijlstra en Jacob Roep weten ons steeds weer te verrassen met hun prachtige ontdekkingen: opnieuw zijn twee ramen uit de kerk van Hollum Ameland boven water gekomen! Wordt vervolgd?
Bestuurslid Arjen Dijkstra ontmoette in het archief een nazaat van dominee Romar uit Nes en schreef een genealogische bijdrage over diens leven en kinderen. Dat vele anderen zijn voorbeeld mogen volgen!



Zo is De Sneuper 122 weer gevuld met voor elk wat wils en gevarieerde artikelen, waar de volgende keer misschien ook uw onderzoek of tekst tussen kan staan. Want wij blijven afhankelijk van de kopij van onze leden. Stuur dus vooral uw bijdrage in!
Dat en nog veel meer in dit nummer van De Sneuper dat deze week bij de leden op de mat viel (en u kunt ook een digitale versie als gratis extra krijgen, laat het ons weten!):

Inhoudsopgave:
HISTORIE & STREEKGESCHIEDENIS
- Drama in Dokkum: Familiedrama in 1902, deel 2, Piet de Haan
- Gebrandschilderde ramen ontdekt (Hollum, 1680), Hans Zijlstra en Jacob Roep
- De Bordne bij Dokkum, Joep Rozemeyer

GENEALOGIE & FAMILIEGESCHIEDENIS
- Domineesfamilie Romar uit Nes, Arjen Dijkstra

- Bakkerijen Meindersma deel 2, Sake Meindersma
 
RUBRIEKEN & COLUMNS
- COLUMN: Je mutte mar hoare...,Ihno Dragt
. Over de crowdfunding van het langste schilderij van Dokkum en de vondst van de weegschalen uit de Dokkumer Waag voor 1754.
- HERALDIEK: wapen van Oostdongeradeel deel 3, Rudolf Broersma

- Veldpost WO I: Tegen de grens aan, Hilda Bouta 
 
DIGITAAL, ACTUEEL & VARIA
 
- WEBSITE & -BLOG: Digitale vondsten, Hans Zijlstra
- Vier nieuwe indexen, deel 2, Reinder Tolsma
- INGEBOEKT: Muziekminnaars in 1787, Lisette Meindersma


Op de Praatstoel 2: verhalen uit NOF. Bestel dit fantastische boek (leuk als kadootje)! Slechts 20 euro voor ruim 400 pagina's hardcover (plus verzendkosten 6,75 ivm dikte boek. Af te halen in Dokkum zonder verzendkosten).
 
Wilt u ook meegenieten van de interessante verhalen uit onze regio, dan kunt u zich eenvoudig aanmelden als lid (slechts 15 euro per jaar) via dit online formulier. 

zaterdag 18 juni 2016

Sneuper Wibo Boswijk ontdekte schilderij van Friese zeeheld Tjerk Hiddes de Vries

Onder onze leden hebben we diverse enthousiastelingen die op websites en beurzen speuren naar Fries erfgoed. Echte sneupers dus!
Tjerk Hiddes op Groot Frisia en Barend Hiddes op Postiljon
Het is dan handig enige kennis te hebben van de Friese heraldiek, omdat, naast initialen, dat vaak een aanknopingspunt is voor het bepalen wie of wat precies wordt afgebeeld. En anders kunt u op uw gemak thuis nog even zoeken in de Friese wapendatabase van Hessel de Walle, of het Friese wapenoverzicht van Heerma van Voss. Maak dus vooral veel foto's als u iets interessants tegenkomt!

Mijn verre neef (we stammen beide af van Geert Jochums die in 1675 te Ee trouwde), Wibo Boswijk zag in maart op de Brusselse kunstbeurs BRAFA een maritiem schilderij waarop hij het wapen van Friesland herkende. Hij maakte enkele foto's die hij mij toestuurde omdat ik wel eens over de Admiraliteit van Friesland heb gepubliceerd.
Meindert Seffinga overhandigt replica aan Wibo Boswijk(r)

Het afgebeelde schip zou zo maar de Groot Frisia kunnen zijn. En nadat Meindert Seffinga, directeur van het Fries Scheepvaartmuseum in Sneek, was gemaild, begon het balletje te rollen. Bij de antiquair in Gent werd gekeken naar de details op het schilderij en natuurlijk foto's gemaakt. Maritieme schilderijen-kenner Remmelt Daalder werd geraadpleegd, evenals Storck-expert Pieter Roelofs van het Rijksmuseum.  De Ottema-Kingma Stichting bleek bereid de aankoop van het schilderij te financieren!

Uit nader onderzoek bleek niet alleen dat de spiegel van de Groot Frisia van Tjerk Hiddes de Vries was afgebeeld, maar ook die van de Postiljon waarover zijn broer Barend Hiddes de Vries het commando voerde.
Tjerk Hiddes had de gesneuvelde Auke Stellingwerf opgevolgd en speelde een belangrijke rol in de Vierdaagse Zeeslag met de Engelsen in 1666. In de Tweedaagse Zeeslag op 4 en 5 augustus 1666 sneuvelde Tjerk Hiddes echter jammerlijk. Zijn wapenbord met overlijdensdatum is ook nog in de collectie van het Fries Scheepvaartmuseum bewaard gebleven.

dinsdag 7 juni 2016

Boek van oud-minister Pieter Winsemius over een verleidelijke Friese prinses

Zaterdag 11 juni verschijnt bij uitgeverij Wijdemeer het boek "Rowena, de sage van een Friese prinses" van oud-minister Pieter Winsemius.
Het is een hervertelling van een oude sage uit de Chronique ofte historische geschiedenisse van Vrieslant (1622) over de mooie dochter van de Friese prins Hengistus.

Volgens deze sage was Hengistus samen met zijn broer Horsus door de Britse vorst Vortigern te hulp geroepen toen die de problemen met rovende Schotten en Galliërs niet meer zelf de baas kon. Als aanvoerders van duizenden Friezen, Jutten, Angelen en Saksen maakten beide de oversteek naar Brittannië.

In het gevolg was ook de verleidelijke Rowena. Nadat zij eerst de kroonprins verleid had, trouwde ze uiteindelijk met zijn vader, koning Vortigerno. De toenemende invloed van de niet-Britten leidde tot grote onderlinge spanningen in het Britse rijk, waarbij Rowena als middeleeuwse femme fatale een niet altijd fraaie rol speelde.

Pieter Winsemius is bedrijfskundige en oud-minister en daarnaast als genealoog kenner van de Friese geschiedenis.

Het boek wordt zaterdag 11 juni gepresenteerd om 15 uur in Noflik Easterein in Easterein en is te krijgen in de boekwinkel en in  de webshop van Wijdemeer.


zondag 5 juni 2016

Nieuw boek Bauke van der Pol: Holland aan de Ganges

Na o.a. VOC in India heeft de ons bekende Bauke van der Pol wederom een boek het licht doen zien waarin de connectie met India belicht wordt.
Holland aan de Ganges heeft als ondertitel: Prins Willem Frederik Hendrik in India (1837-1838).

Prins Hendrik van Oranje-Nassau (1820-1879) die ook wel de ‘Zeevaarder’ werd genoemd, komt eind 1837 aan bij de monding van de Ganges met het marine opleidingszeilschip Bellona. Deze jongste zoon van de latere koning Willem II en Held van Waterloo, is niet de eerste Hollander die deze gevaarlijke rivier bevaart.

Marineopleidingszeilschip Bellona bij Calcutta (afbeelding Bauke vd Pol)
In de 17e eeuw al voeren schepen naar Chinsurah, de hoofdvestiging van de VOC in Bengalen. Maar hij is wel de eerste Nederlandse (en Europese) prins ooit, die voet aan wal zet in Brits-Indië (India).

Prins Hendrik zou slechts een week in Calcutta blijven maar waarom besluit hij een maandenlange reis te maken door de Gangesvlakte naar steden als Agra en Delhi?

De driehonderd overige bemanningsleden moesten zich al die maanden in Calcutta zien te vermaken waar het fregat de Bellona voor anker lag. Voor een select groepje officieren was dat geen straf. Zij maakten boottochten naar het ‘Nederlandse’ Chinsurah en waren daarnaast graag geziene gasten op de vele Engelse feesten.

Het meest memorabele feest was bij de schatrijke Indiër, Baboo Rabindranath Tagore, die zijn buitenverblijf speciaal met oranje zijde had versierd ter ere van het bezoek van prins Hendrik. Bauke
van der Pol treedt in de voetsporen van prins Hendrik en de overige ‘mannen van de Bellona’.

Unieke tekeningen van het Calcutta uit het begin van de 19e eeuw die zij maakten, vergelijkt hij met wat er nu nog herinnert aan hun bezoek.
Van der Pol bezoekt India al sinds 1974 en deed de laatste jaren onderzoek naar de historische relatie India-Nederland.

Overigens zullen wij in een komend nummer van De Sneuper een artikel plaatsen over Nicolaas Tadema, een Dokkumer die namens de VOC als opperhoofd te Pulicat in India actief was in de 18e eeuw.

vrijdag 3 juni 2016

Drukbezochte kraam tijdens Famillement Utrecht

Donderdag 2 juni stond de Historische Vereniging Noordoost Friesland met een kraam op het tweejaarlijkse evenement voor familiegeschiedenis en genealogie: Famillement.
Het CBG was deze keer samen met het Utrechts Archief de organisator. Het in het centrum van Utrecht gelegen archief met voorplein fungeerde natuurlijk als een prima locatie voor deze landelijke bijeenkomst.
We hadden geluk met het weer, want op een paar spettertjes na bleef het de hele dag droog. En dat
was ook wel nodig omdat we buiten op het plein stonden, met stekkerdozen waarmee onze laptops onder stroom bleven.  
Arjen Dijkstra uit Nes, Jacob Roep van Ameland en Hans Zijlstra bemanden de stand.

Al voor het officiële aanvangstijdstip van 11 uur was het een drukte van belang.
Onze kraam hadden we aangekleed met twee mooie banners, laptops, nummers van ons verenigingsblad De Sneuper, fotoboekje De Sneuper 100 en het boek over oral history in onze regio: Op de Praatstoel 2.

De hele dag hadden we goede aanloop van mensen met familie in Friesland of een andere link. Marten Jan Bok kwam langs en meldde dat hij graag nog een keer een artikel schrijft over Munnekezijl als zeehaven (in de Sonttolregisters wordt Muntjeziel vaak verward met Termunterzijl). Wie aanvullingen heeft mag zich melden!
Organisator Rob van Drie verwelkomde ons en had alles goed onder controle.

Zo kwamen er ook drie heren langs die belangstelling hebben voor monumenten als schoorstenen en aankondigden binnenkort naar Oostrum te gaan voor de schoorsteen van de oude steenfabriek, waar ook nog een oude kraan bij zou moeten staan. Ik liet ze alvast het filmpje zien van de fabriek in actie in 1927.

Een andere man vertelde dat hij allerlei technische tekeningen van Schiermonnikoog heeft, oa van het oude electriciteitsnetwerk. Hij beloofde meer informatie en mogelijk scans te sturen.

Diverse bezoekers waren ook verbaasd dat we zo'n prachtig kleurenblad als De Sneuper voor zo'n laag lidmaatschapsbedrag als 15 euro per jaar als kwartaalblad, inclusief porto, kunnen aanbieden. Enkele mensen vroegen dan ook waar we het produceren: bij Andeko in Dokkum dus!
Het blad van de heraldische afdeling van de NGV, Blazoen, wordt inmiddels ook al bij Andeko digitaal gedrukt. Ons lid Wibo Boswijk, die ook aanwezig was, is hierbij betrokken.

Maikel Galama uit Workum kwam langs om ons te groeten en de hand te schudden en ook onze twittervriendinnen Henriette Adema en Tineke Hartman gaven acte de presence en maakten een paar leuke foto's (zoals degene bij dit artikel).
Antonia Veldhuis deed goed aan haar PR door visitekaartjes uit te delen. Binnenkort levert ze een leuk artikel voor De Sneuper!
Een echtpaar kwam langs met interesse voor de reizende dominee Hebelius Potter. Die blijkt ook in het Duitse Hanau bekend te zijn.
Interessant was het onderzoek van Henk Werk over de Groninger kermis en de met gebakkramen reizende familie Werk.
Een heer Boskma uit de buurt van Rotterdam werd lid omdat zijn voorouders vooral uit Dantumadeel komen.
Aan het einde van de dag meldde zich een heer Steen, die familie is van Sibe van Aengium, de kinderboekenschrijver uit Anjum die o.a. Smokkelaars van de Schans schreef. Hij werd ook meteen enthousiast lid en kocht het fotoboek De Sneuper 100. Hij beloofde oude foto's van de familie Steen te scannen en toe te sturen.
Een van onze eerste leden, Bouwe van der Meulen, konden we verblijden met twee exemplaren van Op de Praatstoel 2, voor een schappelijk prijsje.

Al met al een druk en geslaagd dagje, waarbij we weer vele mensen op de hoogte gebracht hebben van De Sneuper en ons netwerk, waaraan we weer drie nieuwe leden konden toevoegen.

In 2018 zal Famillement in Friesland plaatsvinden bij Tresoar, als Leeuwarden ook Culturele Hoofdstad van Europa is!