maandag 26 december 2016

Streekhistorische roman over Abel Tasman

In zijn geboorteplaats Lutjegast is het Abel Tasman Museum actief met het levendig houden van de avonturen van deze ontdekkingsreiziger.

Hoewel de eerste sporen van Abel Jansen Tasman in het Stadsarchief van Amsterdam gevonden zijn (zijn ondertrouw/huwelijk in 1631/1632 met Jannetje Tjaerss, als weduwnaar van Claasje Heijndrix), denk ik zelf dat hij ooit een band met de Admiraliteit in het dichtbijgelegen Dokkum moet hebben gehad. Veel noordelijke zeelieden werkten eerst enige tijd in dienst van de Fries/Groningse Admiraliteit alvorens naar de grotere broer in Amsterdam af te reizen. Of er echter daadwerkelijk een link is met Dokkum, en misschien zelfs de Dokkumer watergeus Jan Abels, is nog niet bewezen

Uitgeverij Boekscout uit Soest (printing-on-demand voor zelfstandigen) komt nu met een roman, een mix tussen geschiedenis en fictie: 
Abel Janszoon Tasman, het was de man die tussen 1642 en 1644 Tasmanië, Nieuw-Zeeland en Tongatapu ontdekte. Theun Terpstra uit Grootegast/Grijpskerk beschrijft het leven van de ontdekkingsreiziger in 'Van Riet- naar Rijstvelden met Abel Tasman'. Dit streekhistorische boek verscheen 23 december bij Uitgeverij Boekscout.

Theun Terpstra werd geboren in Burum en groeide op in Grootegast, circa 18 kilometer ten westen van Groningen, midden in het Westerkwartier. Hierdoor raakte hij gefascineerd door het coulissenlandschap; weilanden omzoomd door boomwallen. Theun is gids in Havezate Mensinge te Roden en is elke zaterdagavond op Radio Westerkwartier te horen met zijn programma ‘Theun vertelt’.

Zijn boek noemt hij “een verlengstuk van de vroegere schoolboeken”. Het verhaal van Abel Tasman zet hij treffend uiteen met beeldende vertellingen van het leven van toen. Zijn historische kennis brengt hij op een heldere, toegankelijke manier over, waardoor je al lezend een hoop leert over bijvoorbeeld de VOC.

Samenvatting:
De jonge Tasman groeide op in het Groningse dorpje Lutjegast. Dit dorp waar de Spaanse overheersers de velden hadden doen verzilten. De schamele opbrengst van de boerderij deed de jongen hunkeren naar de onbekende horizon waarachter de zon in haar machtige gloed wegzonk.

De nevel kwam opzetten, de koude zeelucht trok over het Groningse land. Abel snoof deze lucht op hij vulde zijn longen met het onbekende. De jongen hunkerde naar een ander leven, een leven van avontuur en macht.

De jongeman trok weg uit de beschermende sfeer van thuis. Hij, Abel Jansz. Tasman liet dit achter zich en monsterde aan.

Titel: Van Riet- naar Rijstvelden met Abel Tasman
Auteur: Theun Terpstra
Categorie: (Streek)historie
Aantal pagina's: 338
Geïllustreerd: Ja
Uitvoering/Formaat: Paperback 16 x 24 cm
Verschijningsdatum: 23-12-2016
ISBN: 978-94-0223-098-7 / 9789402230987

Leest u ook de (digitale) exemplaren van de werken van de Linschoten Vereeniging:
De Reizen van Abel Janszoon Tasman en Franchoys Jacobszoon Visscher, ter nadere ontdekking van het Zuidland (Australië) in 1642 - 1644.
Bezorgd door R. Posthumus Meyjes, 1919. xcviii, 300 p.

De reis van Mathijs Hendriksz. Quast en Abel Jansz. Tasman ter ontdekking van de Goud- en Zilvereilanden, (1639).
Bezorgd door J. Verseput, 1954. lxx, 130 p

Het journaal van Abel Tasman, Vibeke Roeper en Diederik Wildeman. Uitgever: Waanders Uitgevers. Verschijningsdatum: April 2006. Taal: Nederlands. Aantal pagina’s: 208. ISBN: 90-400-8205-7

Abel Tasman biografie.












maandag 19 december 2016

Sporthistorisch Congres ‘Van Buorskip tot Global Village’

Overal in Europa beheerst de drang naar definiëring van een nationale identiteit het publieke debat. De natiestaat lijkt in de 21e eeuw voor politici van allerlei kleur de maat van alle dingen te worden.

Sport heeft een niet geringe invloed op identificatieprocessen op nationaal maar ook op lokaal,
Finish Elfstedentocht 1956
regionaal en transnationaal nivo. Gemeenschappelijke normen en waarden worden erin bepaald, bevestigd of juist betwist. Sport biedt een grote variatie aan gedeelde ervaringen met een intense symboliek

Voor allerlei gemeenschappen wordt daarin de saamhorigheid en eigen uniciteit onderstreept, vooral als er veel (internationaal) prestige op het spel staat. Dat was overduidelijk tijdens de laatste twee wereldkampioenschappen voetbal, het geldt ieder jaar voor het kaatspubliek bij de Freulepartij en het zal zo worden gevoeld door deelnemers aan toertochten op de schaats, tijdens de eerstvolgende strenge winter.

Het Koninklijk Fries Genootschap organiseert in samenwerking met het Mulier Instituut op 10 februari 2017 een congres te Leeuwarden, over de samenhang van sport en (nationale) identiteit. 
Sprekers uit binnen- en buitenland buigen zich over de rol van sport in verschillende schalen van identificatie: van lokaal tot transnationaal. 
Worden lokale tradities verdrongen door een (trans)nationale eenheidscultuur of is die nationale cultuur juist geënt op de “authenticiteit” van perifere regio’s?
Hoe “nationaal” zijn nationale (sport)culturen eigenlijk? Veel Friese onderwerpen worden behandeld, maar ook andere voorbeelden uit het “Europa van de regio’s” – zoals Bretagne, Gotland, Vlaanderen en het Baskenland – komen langs.


Datum en tijd: vrijdag 10 februari 2017, 9.00–17.00 uur
Locatie: Historisch Centrum Leeuwarden, Groeneweg 1, 8911 EH Leeuwarden
Organisatie: Koninklijk Fries Genootschap / Mulier Instituut
Voertaal: Nederlands / Engels
Kosten: 12,50 voor leden en 17,50 voor niet-leden
Aanmelden: fries.genootschap@tresoar.nl
Programma:
Dagvoorzitter: Sippy Tigchelaar
9.00-9.30      
Inloop met koffie/thee
9.30-10.00    
Opening: Joep Leerssen (UvA): Tussen buorskip en global village: Sport en identiteit
10.00-10.30    
Jon Verriet (UU/RU): Supportersidentiteiten in de regio: Gelderland en Friesland    
Pieter Breuker: Kaatsen en Fries nationalisme
10.30-11.00       
Yme Kuiper (RUG): Abe in Oranje    
Theo Bollerman: Pelota en Baskisch nationalisme
Koffie          
11.30-12.00      
Phil Dine (National University of  Galway): Sports identity in Brittany: a bulwark against French cultural uniformity?
12.00-12.30    
Intermezzo: Sportbeleid en Cultuurpolitiek. Gesprek van Astrid Cevaal (VSK/KNHB) met Trea Tamminga (European Sport for all Games 2018) en Anne Jochum de Vries (Sport Fryslân)

Lunch          
14.00-14.30    
Jan Rijpstra (RU): Koningshuis en Friesland: De Gouden Swipe    
Marieke Verweij (BoerhaveM): Atje, schaatsster in Friesland, feministe in de natie
15.30-16.00    
Pascal Delheye (KU Leuven): Vlaamse veldrijders: Leeuwen in de modder    
Mark Verhoeve: Noord Nederlands Watersport Verbond
Thee          
14.30-15.00    
Leif Yttergren (Swedish School of Sport and Health Sciences, Stockholm): Traditional sports in Gotland
16.00-16.45    
Afsluiting: Gijsbert Oonk (EUR): Global sports identities

zaterdag 17 december 2016

De Vrije Fries deel 96 met Mata Hari, Alma Tadema en huisnummering

Het nieuwe nummer van jaarboek De Vrije Fries, jaargang 96, 2016, is onlangs verschenen en bevat weer diverse nijsgjirriche artikelen.
Niet alleen zijn er artikelen van wetenschappelijk niveau over een Friese kunstschilder en legendarische types als Mata Hari, ook is er een themakatern over de kennisontwikkeling in de moderne bedrijfsgeschiedenis van Fryslân opgenomen. Deze bevat de essentie van de presentaties die gisteren op het Sieperda-symposium zijn gegeven.

Wat kunt u zoal in De Vrije Fries, jaargang 96, 2016, vinden?
- Piet Bakker en Anne Lenders: De wonderbaarlijke wederopstanding van een Amsterdamse historieschilder, Rombout van Troyen (1605-na 1657) en zijn tweede leven in Friesland.
- Mark Raat: Friesland en de landelijke invoering van huisnummers in 1806, Sleutels tot het verkrijgen, lokaliseren en integreren van historische bewonersinformatie.
- Yves Rocourt en Garance Laporte: The Image of Mata Hari, Stories and Photos.
- Herman Maring: Een samenweefsel van leugens en onjuiste voorstellingen’, Beeldvorming van Mata Hari, 1906-heden.

KRITIEK EN TERUGBLIK
- Lex Heerma van Voss: Michael Pye’s The Edge of the World. Een succesvolle, maar mislukte geschiedenis van de Noordzee.
- Wio Joustra: Alma Tadema en Friesland: een ambivalente relatie.

THEMA: KENNISONTWIKKELING IN DE MODERNE BEDRIJFSGESCHIEDENIS VAN FRYSLÂN
- Marijn Molema: Inleiding themagedeelte. Kennisontwikkeling in de moderne bedrijfsgeschiedenis van Fryslân.
- Sjoukje de Boer: Bruggenbouwer tussen wetenschap en praktijk. De zuivelconsulent in Fryslân rond 1900.
- Ronald Plantinga: Een opleiding van formaat. Een beeldverhaal over de Bolswarder zuivelschool (ca. 1880-1996).
- Marijn Molema en Binne de Haan: Agrarische bedrijfsveranderingen 1955-1980. Enkele observaties uit een oral history-project.
- Jan Ybema: Trochleare en omstean leare .Yndividu en modernisearring yn de Fryske suvel (1955-1980).

KRONIEK
- Nelleke IJssennagger: Archeologische Kroniek van Fryslân over 2015.

Jaarverslag Koninklijk Fries Genootschap over 2015.

Webpagina met alle jaargangen sinds 1839: http://www.friesgenootschap.nl/index.php/nl/online-artikelen

Als u een artikel wilt insturen, dan kan dat via de contactpagina van de redactie van De Vrije Fries.
Voor meer informatie over het Koninklijk Fries Genootschap voor Geschiedenis en Cultuur, zie ook: http://www.friesgenootschap.nl/

vrijdag 16 december 2016

De Sneuper 124, december 2016, met Hessel van Meckema, vluchtelingen en Aylva-zilver

Het winternummer van ons verenigingsblad De Sneuper, nummer 124, heeft als coververhaal Vluchtelingen 1940-1945. Onze leden Doede Douma en Reinder Tolsma onderzoeken de stroom vluchtelingen en evacués (veel Zeeuwen!) die Noordoost-Friesland en met name Oostdongeradeel overspoelde tijdens de Tweede Wereldoorlog.
Nog maar zo'n 70 jaar geleden, maar de vragen die zij in hun inleiding stellen, zijn vandaag de dag nog steeds actueel! Zijn wij bereid te leren van onze geschiedenis? In de komende nummers meer over dit 'actuele' onderwerp.

In dit nummer van De Sneuper verder een hoog Wierumer-aak-gehalte: ons lid Eimert Smits F.A.zn (de oud-architect) raakte zo geboeid door de Wierumer aak en zijn voorganger de vissnik, dat hij een prachtig model op schaal bouwde.

Redactielid Lisette Meindersma zocht uit hoe diezelfde aak als windvaan op de kerktoren van Wierum terecht kwam en ontdekte dat een voorvader daar de hand in had. Achterop bovendien een mooie ZWART-WIT van Wierum uit de collectie van Hilda Bouta, die daarnaast haar veldpost uit WO I instuurde.

Natuurlijk heeft webmaster/-redacteur Hans Zijlstra weer een behoorlijk aandeel in een aantal artikelen: hij schrijft over de ontdekking van een schilderijtje van Wessel Ruwersma en van Van Aylva-zilver in Neerijnen en hij hielp Wibo Boswijk bij zijn onderzoek naar het (gerestaureerde) portret van een 'unknown young man', dat zo eerherstel voor Hessel van Meckama uit Kollum opleverde. Dit is een vervolg op een artikel in De Sneuper 119 over het pendant-portret van Lisck van Eysinga.
Onze vaste genealoog Mattie Bruining komt met haar genealogische lijn naar 'Sterke Jerke' (Heerke Tjerks Witteveen).

Zo is De Sneuper 124 afwisselend en interessant voor iedereen, maar natuurlijk kan uw artikel daaraan bijdragen in een volgend nummer... Want wij blijven afhankelijk van de kopij van onze leden. Stuur dus vooral uw bijdrage in! De kopijvoorwaarden kunt u online inzien.

Dat en nog veel meer in dit nummer van De Sneuper (en u kunt ook een digitale versie als gratis extra krijgen, laat het ons weten!):

Inhoudsopgave:
HISTORIE & STREEKGESCHIEDENIS
- Vluchtelingen in Oostdongeradeel (1), Doede Douma en Reinder Tolsma
- Schilderij Wessel P. Ruwersma, Hans Zijlstra
- Eerherstel voor Hessel van Meckema, Wibo Boswijk
- Van Aylva-zilver door Andele Andeles, Hans Zijlstra en Robbie dell'Aira
- Bouw van een vissnik, Eimert Smits Fa.zn

GENEALOGIE & FAMILIEGESCHIEDENIS
- Sterke Jerke, Mattie Bruining
- De windvaan van Wierum, Lisette Meindersma

 
RUBRIEKEN & COLUMNS
- COLUMN: Je mutte mar hoare...,Ihno Dragt
.
- Veldpost WO I: Zingend naar Breda, Hilda Bouta 
 
DIGITAAL, ACTUEEL & VARIA
 
- WEBSITE & -BLOG: Digitale rondreis, Hans Zijlstra

Op de Praatstoel 2: verhalen uit NOF. Bestel dit fantastische boek (leuk als kerstkadootje)! Slechts 20 euro voor ruim 400 pagina's hardcover (plus verzendkosten 6,75 ivm dikte boek. Af te halen in Dokkum zonder verzendkosten).
 
Wilt u ook meegenieten van de interessante verhalen uit onze regio, dan kunt u zich eenvoudig aanmelden als lid (slechts 15 euro per jaar) via dit online formulier.

U kunt ook altijd, zeker in deze kadootjes-decembermaand, een ruim van de belasting aftrekbare gift doen. Wij zijn immers een Algemeen Nut Beogende Instelling: Culturele ANBI. Voor donateurs van culturele ANBI’s geldt een extra giftenaftrek. Particulieren mogen in de aangifte inkomstenbelasting 1,25 keer het bedrag van de gift aftrekken. Ondernemingen die onder de vennootschapsbelasting vallen, mogen 1,5 keer het bedrag van de gift aftrekken in de aangifte vennootschapsbelasting.
Dus een particulier die 1000 euro schenkt mag 1250 euro van de belasting aftrekken, een bedrijf zelfs 1500 euro.

Wellicht kunnen we dan in 2017 het project Dokkum in 3D realiseren! 

woensdag 14 december 2016

Naamregister Bouwstijlen in Dokkum nu online

Bestuurslid Ties Jan Eekhof van de stichting Historia Doccumensis heeft op verzoek een namenregister gemaakt bij de uitgave “Bouwstijlen in Dokkum” van Siebe van Seijen, die eind vorig jaar verscheen.
Het mooie van zo'n namenlijst is natuurlijk dat u daarmee kunt opzoeken of een familielid of andere bekende in het boek voorkomt.

In deze publicatie krijgt u een overzicht van de kenmerkende bloeiperiodes van Dokkum, tussen ca. 1350 en 1990, met de daarbij behorende panden. De zoektocht die aan deze publicatie voorafging, was een boeiend avontuur, waarbij via dendrochronologisch onderzoek een duidelijker beeld gekregen werd van de oudste panden in de stad. Ook is gebleken dat vrijwel alle bouwstijlen te vinden zijn, vaak in een typisch Dokkumer jasje en met een boeiend verhaal rond de totstandkoming van de betreffende panden.

Voor historische gebouwen kan een arme periode de redding zijn. Een eigenaar met beperkte middelen zal alleen onderhoud plegen. Hoe beter de economie draait en de welstand van de eigenaren stijgt, des te meer kans op vernieuwing naar de laatste mode of bouwstijl. Dat is ook wat Dok­kum uniek maakt ten opzichte van andere steden, want overal zijn die bloeiperiodes en ook de smaak en de mogelijkheden van de opdrachtgevers, ontwerpers en ambachtslieden weer net even anders.

U kunt het Naamregister Bouwstijlen in Dokkum via onze website bekijken.

Boekgegevens:
• 96 pagina’s
• fullcolour gedrukt / hard kaft
• rijk geïllustreerd met fraaie foto’s
• formaat 21,5 x 21,5 cm
• achterin begrippenlijst bouwkundige begrippen
Verkoopprijs € 19,90
Bestellen via het Bestelformulier.

donderdag 8 december 2016

Lezingen in Groningen en Leeuwarden over genealogie en Het Bildt

Sneupers kunnen de komende zaterdag hun hart ophalen bij lezingen in Groningen of Leeuwarden. Gelukkig is Dokkum, en eigenlijk geheel Noordoost Friesland, gunstig gelegen ten opzichte van beide provinciehoofdsteden. Niet voor niets werd Dokkum ooit als hoofdzetel van de Admiraliteit van Friesland en Groningen gekozen vanwege deze centrale ligging!

In Groningen geeft de bekende Antonia Veldhuis een interessante lezing over historisch onderzoek via internet, doorspekt met praktische voorbeelden en tips.
In Leeuwarden neemt Kees Kuiken u mee in de geschiedenis van Het Bildt, de polder in Noordwest Friesland die rond 1500 door voornamelijk Hollanders en Zeeuwen is ingepolderd.

Lezing door Antonia Veldhuis over “Met internet uw verleden vinden”.

Zaterdagmiddag 10 december 2016
Locatie: RHC Groninger Archieven, Cascadeplein 4, Groningen
Aanvang 13.30 uur
Antonia Veldhuis werd 20 jaar geleden gegrepen door het genealogie-virus. Ze publiceerde artikelen in Gens Nostra, Gruoninga, 11 en 30, GroninGEN, Roots@Groningen en HuppelDePup.
Ze schreef over zoeken op internet voor de NGV afd. Groningen en was (tot het opheffen ervan) digit@le columnist voor GensData en de Nederlandse Computer Vereniging. Elke maand is er een Column van haar te lezen op de website van de NGV (www.ngv.nl) in de rubriek Webdigit@@l met daarin tips, trucs en genealogische en historische interessante websites.

Beter en sneller zoeken naar historische gegevens, voorouders en hun leefomgeving.
Een lezing/demonstratie voor beginners en gevorderden over hoe u via internet onderzoek kunt doen naar historische gegevens over bv. uw voorouders, hun woonomgeving en levensomstandigheden. Antonia neemt u mee in een zoektocht om uw voorouders te vinden, ze daarna wat 'aan te kleden' en hun woonomgeving in kaart te brengen.
U hoort hoe u op uw comfortabele bank, uw luie stoel of in uw eigen computerhoekje mensen uit het verleden moet zoeken en u leert ze kennen. U ziet websites waar u kunt lezen over uw roots, kunt zien wat deze mensen deden, waar ze woonden en wie hun buren waren. Genealogische gegevens, aankleding, info over stad/dorp, kaarten, advertenties enz.
De lezing wordt georganiseerd door de Nederlandse Genealogische Vereniging afd. Groningen, RHC Groninger Archieven en Stad & Lande.
De lezing is gratis toegankelijk voor alle belangstellenden.

Lezing door Dr. Kees Kuiken over Vijf Eeuwen Het Bildt
Zaterdagmiddag 10 december 2016
Locatie: Historisch Centrum Leeuwarden, Groeneweg 1, Leeuwarden
Aanvang 13.30 uur
1. Het Bildt in de 16e eeuw, van gastarbeiders naar pachtboeren2. Het Bildt in de 17e eeuw, tussen boerenpatriciaat en oligarchie
3. Het Bildt in de 18e eeuw, tussen revolutionairen en Oranjeklanten
4. Het Bildt in de 19e eeuw, van buiteneigenaars tot Broedertrouw
5. Het Bildt in de lange 20e eeuw, van Broedertrouw tot Waadhoeke
6. Pauze
7. Drie afstammingsmythes: edelen, monniken, polderjongens
8. Bronnenonderzoek in Fryslân en om útens (voorbeeld: familie Kuik)
9. Een vroegmodern bronnenprobleem: springnamen
10. Nieuw: de oudste Hollandse generaties van de Friese Wassenaars c.s.


Leden van de NGV Friesland en belangstellenden zijn van harte welkom!
Toegang vrij. Parkeren kunt u in de parkeergarage Oldehove.

maandag 5 december 2016

Symposium Wurkgroep Maritime Skiednis: 1666, de ramp van Vlieland en Terschelling

De werkgroep Maritieme Geschiedenis (wurkgroep Maritime Skiednis) van de Fryske Akademy hield onlangs een bijeenkomst in het Garnalenfabriekje te Moddergat, waarbij onze leden Nykle Dijkstra en Henk Goslings een presentatie gaven. Op de site van de Fryske Akademy vindt u een verslag van deze bijeenkomst, de presentatie van Nykle Dijkstra en de presentatie van Henk Goslings. 

Op zaterdag 21 januari 2017 wordt het jaarlijks symposium georganiseerd:

Symposium Wurkgroep Maritieme Skiednis: 1666, De ramp van Vlieland en Terschelling
Zaterdag 21 januari 2017 in Maritieme Academie, Harlingen

Aanmeldformulier hier.

Programma:

13.30 Ontvangst + koffie/thee+ koek

14.00 Welkom symposium, Rob Leemans (vz. wurkgroep), Peter Tolsma (dagvz.)
14.05 Maritiem Instituut Harlingen. Arjen Mintjes (dir. M.A. Harl.)
14.15 Belang van Vliestroom en Texelstroom, Paul van Royen
14.45 Marine organisatie, Adri van Vliet
15.15 Engelse Zeeoorlogen, Jaap de Kam
___________________________________________________________________
15.45 Pauze + koffie/thee
___________________________________________________________________
16.15 Ramp op het Vlie, Anne Doedens
16.45 Brand van West Terschelling, Frans Breukelman
17.15 Engels perspectief en Chatham, Gijs Rommelse
17.45 Afsluiting, Rob Leemans
___________________________________________________________________
18.00 Borrel
18.30 Buffet

donderdag 1 december 2016

Sieperda Symposium over Fries bedrijfsleven op 16 december

Graven naar de wortels van de Friese kenniseconomie
Hoe vergaarde het Friese bedrijfsleven nieuwe kennis en vaardigheden?
Een team van historici heeft zich de afgelopen periode intensief met deze vraag beziggehouden. Voor een breed publiek wordt het nieuwe onderzoek gepresenteerd tijdens het Sieperda Symposium,
georganiseerd door de Fryske Akademy en het Koninklijk Fries Genootschap.
Meest kenmerkend van de moderne Friese economie is het internationale succes van de agribusiness. Daarom concentreren de bijdragen zich op voorbeelden uit het agrarische bedrijfsleven en de zuivelindustrie.
Tijdens het symposium wordt met lezing en debat ingegaan op de actualiteit: wat kan het verleden ons leren in ons streven naar een veerkrachtige economie?

Sieperda Symposium
Datum en tijd: vrijdag 16 december 2016, 13.00-17.00 uur
Locatie: WTC Expo, Heliconweg 52, 8914 AT Leeuwarden
Organisatie:Fryske Akademy en Koninklijk Fries Genootschap
Voertaal: Nederlands
Kosten: € 12,50 (€ 7,50 voor leden/donateurs Fryske Akademy en leden Koninklijk Fries Genootschap)

Aanmeldingsformulier

Programma
12.30 uur
Inloop, ontvangst met koffie/thee
13.00 uur
•    Welkom door dagvoorzitter Ria Kraa (journaliste/eindredacteur Friesch Dagblad)
•    Openingswoord door gedeputeerde Kielstra
•    Marijn Molema (historicus 19de en 20ste eeuw, Fryske Akademy): Wortels van de Friese kenniseconomie
•   Binne de Haan (onderzoeker bij biografie-instituut Rijksuniversiteit Groningen):
Agrarische bedrijfsveranderingen 1955-1980: enkele observaties uit  een oral history-project
•    Presentatie jaarboek De Vrije Fries door Joop Koopmans (redactievoorzitter De Vrije Fries), met artikelen over dit symposium!
14.15 uur
Pauze met thee en koffie
14.45 uur
•    Martha Kist (collectievormer, Tresoar) en Ronald Plantinga (sociaal-economisch historicus, Fryske Akademy): Beeldverhaal over de eerste (1889-1899) en tweede (1904-1995) Suvelskoalle Bolsward
•   Jan Ybema (cultuurhistoricus, Fryske Akademy): Trochleare en omstean leare. Individu en modernisering in de Friese zuivel
•    Discussie over het nut van geschiedenis voor kennisgedreven innovatie met Wendy Zuidema
 (directeur Food & Dairy, hogeschool Van Hall Larenstein), Lieuwe Tamminga (voorzitter Lânboukundich Wurkferbân) en Marijn Molema
16.00 uur
Afsluiting, met aansluitend nagesprek met een hapje en een drankje

woensdag 30 november 2016

Historisch tijdschrift Fryslân met Gysbert, Tjerk en PEB

Op de cover van Historisch Tijdschrift Fryslân, het tweemaandelijkse tijdschrift van het Koninklijk Fries Genootschap voor Geschiedenis en Cultuur, deze keer Gysbert Japicx.
Zijn testament werd 350 jaar geleden voorgelezen maar Doeke Sijens vindt hem het 'Ofsliten symboal fan de Fryske literatuer'.
In Friesland staan heel wat panden volgens de architectuur van de Amsterdamse School. In Gebouwen als sculptuur beschrijft Peter Karstkarel diverse voorbeelden, uit o.a. Leeuwarden, Nes (Ameland), Gorredijk en Sneek.
Hans Koppen zet de huisjes van de PEB in het nieuwe licht. Deze electriciteitshuisjes werden vaak Pake en Beppe huisjes genoemd.
Directeur van het Fries Scheepvaartmuseum Meindert Seffinga is nog steeds dolenthousiast over zijn topaanwinst, het schilderij van de zeeslag met Tjerk Hiddes de Vries.
En verder bespreekt Atte Jongstra op geheel eigen wijze de Nieuwe Encyclopedie van Fryslân.

Het Fries Genootschap is dé vereniging voor iedereen met belangstelling voor de geschiedenis en cultuur van Fryslân. Het Genootschap heeft een traditie die teruggaat tot de oprichting in 1827, maar is er in de eerste plaats voor de mensen van hier en nu, voor de Friezen en voor hen die zich met Fryslân verbonden voelen.

Het Fries Genootschap geeft naast Historisch Tijdschrift Fryslân ook het wetenschappelijk jaarboek De Vrije Fries uit, en organiseert allerlei activiteiten op historisch gebied, zoals excursies, lezingen en symposia.

Met Historisch Tijdschrift Fryslân laat het Fries Genootschap zien dat de geschiedenis van Fryslân een spannend verhaal is, dat nooit is afgelopen. Door de verbinding met de actualiteit te leggen maakt het tijdschrift duidelijk dat wie het Fryslân van nu wil begrijpen, het verleden moet kennen.

Lid worden van de vereniging: Voor € 42,50 per jaar bent u lid van het Koninklijk Fries Genootschap. Niet alleen ontvangt u dan Historisch Tijdschrift Fryslân en jaarboek De Vrije Fries, u hebt ook gratis toegang tot het prachtige Fries Museum en tot de activiteiten van het Genootschap. Wie iets met Fryslân heeft, is lid van het Genootschap!
Voor meer informatie over de vereniging zie ook: http://www.friesgenootschap.nl/

dinsdag 29 november 2016

Knielende beelden Van Aylva terug naar NH kerk Holwerd

Het is altijd een wens geweest van wijlen Sytse ten Hoeve om de prachtige beelden van een echtpaar Van Aylva terug naar Holwerd te brengen.
In de NH kerk van Holwerd bevindt zich het familiegraf van de adellijke Friese familie Van Aylva. Tijdens de grote nieuwbouw van de kerk rond 1780 bleef dit graf intact, inclusief grafplaat. Wel verdween het marmeren praalgraf met hek in de loop der tijd toen in 1795 de Bataafse Revolutie langsraasde. De overhuifde herenbank van de Van Aylva familie met vele prachtige houtsnedes is wel bewaard. Een paar beelden kwam na 1795 bij een boerderij in Oostrum terecht en later als tuinversiering bij boerderij Noord-Kleffens in Raard. De knielende beelden van een echtpaar (van wie de man in militaire outfit) stellen mogelijk de ontzaglijke generaal Hans Willem baron Van Aylva en zijn echtgenote Frouck Ulbes van Aylva voor. Het kunnen echter ook zijn ouders zijn, Hessel Meckema van Aylva en Elisabeth d'Althan, of de oom Ernst van Aylva.

De beelden zijn uiteindelijk in het depot van het Fries Museum terechtgekomen. In dit depot te Nuis zijn ze momenteel nog steeds opgeslagen, maar niet lang meer.
De stichting Alde Fryske Tsjerken liet weten dat de beelden waarschijnlijk voor de zomer van 2017 terug in Holwerd zullen zijn: "Architect Brouwer maakt een plan waarmee we naar fondsen gaan. Daarna uitvoering".
In november 2015 deed de stichting een bruikleenverzoek bij het Fries Museum dat inmiddels gehonoreerd is. Dit sluit ook aan op de trend bij musea om te gaan 'ontzamelen', het niet nodeloos in depot houden van stukken die er anders waarschijnlijk nooit meer uitkomen.

Wat dat betreft zou het misschien ook weer een poging waard zijn de gevelsteen uit 1613 van het geboortehuis van Foeke Sjoerds terug naar Ee te krijgen!

En nu we toch bezig zijn: ik ben met wethouder Pytsje de Graaf, in het kader van het project Suder-Ie, aan de slag om de herdenkingssteen uit 1671 van Ezumazijl nu eindelijk eens een gepaste plek bij de sluis terug te geven!

In het blad van de stichting Alde Fryske Tsjerken schreef Albert Reinstra een uitgebreid artikel over de Van Aylva beelden. Het themanummer 14 van 2016 is geheel gewijd aan artikelen van de hand van en over Sytse ten Hoeve (1945-2016). Hij was vele jaren bestuurslid van de Stichting Alde Fryske Tsjerken en overleed op nieuwjaarsdag. "Heel bijzonder is het artikel over de ridderbeelden van Holwerd. Het was een diepe wens van hem dat die terug zouden keren naar de Willibrorduskerk van Holwerd, nadat ze jarenlang in opslag lagen in het depot van het Fries Museum in Nuis."
Sytse ten Hoeve was ook degene die het coverartikel van De Sneuper 109 met Rococo uit Dokkum op Paleis Het Loo schreef. Hierin werd onthuld dat het oude interieur uit het Dokkumer hoofdpostkantoor thans de kamer van de directeur van Het Loo siert!

Update 26 november 2017: In het nieuwe boek Geen honinck soet sonder bitter gal, van Sieger Rodenhuis en Geertje Kingma, die gaat over de brieven van Agatha Tjaerda van Starckenborgh (1620-1670), getrouwd met Georg Frederik thoe Schwartzenberg en Hohenlansberg, wordt op blz. 30 aannemelijk gemaakt dat het toch gaat om de ouders van Hans Willem baron van Aylva: Hessel Meckema van Aylva en Elisabeth d'Althan. Zij roddelt namelijk in een brief aan zaakwaarnemer Buschius over een smaadschrift tegen Hessel, drostambt van de stad Leer: Hier is nu wederom een Grouwelick pasquil van Hessel Aylva daer staet in van Stenenbidder, Suipvats ridder, Hoere jaeger, Hoorndrager, dat gaet om een Epitafum dat hij tot Holwert in de kerck heeft laeten maecken.
Vanwege de hoge kosten is het een zeer omstreden monument.

Update juli 2018: In samenwerking met Martin Engels, die de transcripties/vertalingen maakte, heb ik een Album Amicorum van Hessel Meckema van Aylva (rond 1631 in Orleans, Frankrijk) in de Koninklijke Bibliotheek in Den Haag gescand, die nu beschikbaar is via http://www.mpaginae.nl/HZ/AlbumMeckama.htm 
Met meer dan 50 inschrijvers, waaronder diverse Friezen!
Hessel Meckema van Aylva,

donderdag 24 november 2016

Tresoar zoekt hulp bij beschrijving 25.000 monumentenfoto’s

De belangrijkste Friese huizen en sluizen, maar ook kerken, boerderijen en begraafplaatsen, zijn in de jaren ’90 vastgelegd op zo’n 25.000 dia’s. Regionaal Historisch Centrum Tresoar zoekt nu op het platform FryskeHannen.frl de hulp van het grote publiek bij het beschrijven van die dia’s.
Maar liefst 27 verhuisdozen met dia’s werden in 2006 door de provincie Fryslân aan Tresoar overgedragen. Het waren de dia’s uit het Monumenten Inventarisatie Project (MIP) en het daaruit voortkomende Monumenten Selectie Project (MSP). Het doel van die projecten was om een overzicht te krijgen van de jonge Nederlandse bouwkunst en stedenbouw uit de periode 1850-1940.

In Friesland resulteerde dit in 25.000 dia’s met daarop een grote verscheidenheid aan Friese bouwwerken. Het zijn boerderijen, fabrieken, kerken, woonhuizen, maar ook bruggen, sluizen, gemalen en historisch straatmeubilair. Soms is zelfs het interieur gefotografeerd;  dat van een kerk of van een oude boerenschuur. Ook begraafplaatsen en bijzondere grafstenen zijn op de gevoelige plaat vastgelegd.

De adresgegevens van elk gefotografeerd object zijn met de hand op het diaraampje geschreven. Om deze collectie online doorzoekbaar te maken, vraagt Tresoar nu hulp bij het overtypen van die adresgegevens. Aangevuld met de data die we zo hopen te verzamelen, bieden de afbeeldingen straks een prachtig overzicht van het Friese stenen erfgoed.

Om mee te helpen aan het Fryske Huzen & Sluzen-project op FryskeHannen is ervaring niet nodig, maar wel passie voor Friesland en het Friese verleden. Alle informatie is te vinden op http://www.fryskehannen.frl. Vrijwilligers kunnen zich op die website registreren en meteen beginnen met invoeren.

Over FryskeHannen.frl
Met het laagdrempelige, tweetalige platform FryskeHannen (http://www.fryskehannen.frl) wil Tresoar grote gedigitaliseerde collecties verrijken met gegevens. Dat kunnen de eigen archieven zijn of materiaal uit Redbot (Deltaplan Digitalisering), maar ook andere organisaties kunnen via FryskeHannen hun collecties ter bewerking voorleggen aan hun achterban.

Het eerste project op FryskeHannen, ‘Onderduikers Online!’, was een groot succes. Binnen tien dagen waren alle registratiekaarten van onderduikers in Friesland beschreven. Deze gegevens kunnen nu gebruikt worden in een lespakket, een documentaire en op een themawebsite.

Gebedenboek uit 1540 van nonnen Van Burmania geveild

Afgelopen woensdag, 23 november 2016, werd bij veilinghuis Bubb Kuyper in Haarlem een Fries gebedenboek uit 1540 geveild.

Lot 2370, Middeleeuwse manuscripten, Gebedenboek. Richtprijs €1,000 - €1,500.
Beschrijving:
Manuscript in Middel-Nederlands op papier, Friesland, ± 1540 (2), (238) LVS., Rode en zwarte inkt, littera hybrida, 16 regels per pagina, afmeting ± 14,5x10 cm., Gerubriceerd in rood en blauwe inkt, twee miniaturen in zwarte inkt, beeltenis van de zon en de maan, tafels, contemp. blindst. kalf m. eenvoudige messing gespen. - Met veel manuscript aantekeningen; boekblok los; eerste drie katernen en een paar volgende bladen gerepareerd met plakband die is verslechterd en zeer plakkerig, en beschadigde originele marges; een blad in tweeën gesneden; een paar blaadjes watervlekken in marges, tekst niet beschadigd. Binding versleten / beschadigd .; hoeken laten zien; rugeinden gespleten.

Dit mooie gebedenboek, met een specifieke kalender, behoorde tot twee leden van de familie Van Burmania, een adellijke familie uit Friesland. Een hedendaagse manuscript annotatie stelt dat dit boek toebehoorde aan Sitke van Burmania (22 april 1536 - 26 oktober 1605) en Ansck van Burmania (27 augustus 1539 - 7 februari 1579), twee zussen, uit een gezin van 6 kinderen van Bocke van Burmania en Frouck Poppesdr van Heemstra. De stamboom is opgeschreven op blad 12r.
De twee zussen waren nonnen van het klooster van Bethlehem in Friesland. Het klooster is ontstaan ​​in de twaalfde eeuw en bloeide tot de reformatie in 1580. Het was een van de rijkste kloosters van Friesland. Dit is een opmerkelijk document, omdat zeer weinig documenten die werden gebruikt in Friese kloosters overleefden na de reformatie in 1580. Het manuscript wordt aangevuld op het einde met een laat 13de eeuw Latijns-fragment, versierd met goud, rood, blauw en groene inkt. Zie afbeelding PLAAT LXIX.

Klooster Bethlehem of Bartlehiem onder Oudkerk aan de Dokkumer Ee was de priorij van premonstratenzer vrouwen van ca. 1163-1580, Het werd gesticht vanuit Klooster Mariëngaarde, waarmee het klooster verbonden bleef. Na verval van het klooster volgde herstel door abt Taka Aebinga van Mariëngaarde (1485-1506), waarbij de witte kleding door zwarte werd vervangen.
Het gebedenboek was blijkbaar al wel bekend, want op de site van wijlen Simon Wierstra wordt in de genealogie Burmania bij Bocke van Burmania gemeld: Uit een gebedenboek bij 7-12-1553: “de edele vrome Bocko van Burmania ….. ende is begraven to Edens in die kerke” (GJB 2000-141). In het Genealogysk Jierboek van de Fryske Akademy van het jaar 2000 is er dus al over gepubliceerd.

Tresoar heeft nog een ander prachtig manuscript uit deze familie, het middeleeuwse Burmaniaboek gedigitaliseerd en online staan.

Het gebedenboek is ook vergelijkbaar met het boek uit 1561, dat geschreven is in klooster Sion te Niawier door Teth Bolta.

Benieuwd wie het Friese manuscript uiteindelijk voor 1800 euro heeft gekocht. Een brief van Anne Frank ging op dezelfde veiling voor 140.000 euro  weg.

dinsdag 22 november 2016

Nieuwe naam voor gemeentes in Noordoost-Friesland

De huidige gemeentes Dongeradeel, Ferwerderadeel en Kollumerland c.a. gaan fuseren.
Op maandag 14 november gaven de drie burgemeesters van Dongeradeel, Ferwerderadiel en Kollumerland c.a. het startsein voor de zoektocht naar een nieuwe gemeentenaam. De DFK-gemeenten willen per 1 januari 2019 samen verder als één gemeente en bij de nieuwe gemeente hoort een nieuwe naam. Vanaf nu kan iedereen naamsuggesties inleveren.

Iedereen kan tot en met 14 december suggesties inleveren voor een nieuwe gemeentenaam. Een deskundige naamgevingscommissie selecteert na het sluiten van de inlevertermijn drie namen. Er is een aantal wettelijke criteria waaraan de nieuwe gemeentenaam moet voldoen.

Daarnaast vindt de commissie het belangrijk dat de naam in ieder geval makkelijk bruikbaar, uniek en herkenbaar voor het gebied is.
Tijdens de Tweede Kamerverkiezingen op 15 maart 2017 kunnen alle stemgerechtigden van de drie gemeenten op één van de namen stemmen. Degene die de winnende naam heeft ingeleverd, krijgt een prijs van €500.

De drie burgemeesters zien de zoektocht naar een nieuwe gemeentenaam als een hoogtepunt in het herindelingsproces. De start vond daarom plaats in Hegebeintum, het hoogste punt van de nieuwe gemeente. Alle informatie over de naamgeving is te vinden op de gemeentelijke websites.

Waar moet een nieuwe gemeentenaam aan voldoen?

Een aantal wettelijke regels waar een nieuwe gemeentenaam aan moet voldoen:
  • De naam mag niet elders voorkomen;
  • De naam mag niet teveel lijken op een andere naam in Nederland;
  • De naam mag geen strijd leveren met wettelijke bepalingen;
  • De naam mag geen samenstelling zijn, bijvoorbeeld Fekodong als samenstelling van Ferwerderadiel, Kollumerland c.a. en Dongeradeel;
  • Bijzondere aandacht naar wet- en regelgeving, handvesten en verdragen die betrekking hebben op regionale talen en talen van minderheden. Gesteld kan worden dat gebruikers van regionale talen of talen van minderheden er in een nieuwe gemeente niet op achteruit mogen gaan. Dit is van toepassing op de Friestaligen.
Naast de wettelijke regels, vindt de naamgevingscommissie een aantal zaken van belang. Zo kan een naam topografische verwantschap hebben, verwijzen naar de cultuur of de historie van de gemeenten, of betrekking hebben op het gebied waarin de drie gemeenten zich bevinden. Verder zijn imago en marketing belangrijke punten: de naam moet origineel en herkenbaar zijn en positieve uitstraling hebben. Dat de naam gebruiksvriendelijk is en bijvoorbeeld als bijvoeglijk naamwoord kan worden gebruikt is een pluspunt. Al met al is het van belang dat de naam past bij de nieuwe gemeente.

Hoe werkt het?

Tussen 14 november en 14 december 2016 kan iedereen, ook als u uit een andere gemeente komt, namen inleveren voor de nieuwe gemeente. Via het online invulformulier kunt u een suggestie voor een nieuwe gemeentenaam inleveren. Een papieren versie van het invulformulier is beschikbaar op de drie gemeentehuizen in Dokkum, Ferwert en Kollum.

Via Twitter werden al enige suggesties gedaan. Zelf dacht ik aan Sneuperadeel, Sneuperadiel, Sneuperland of Sylsteradiel. Anderen suggereerden namen als Dokkumerlân, Oostergo, Krimpen aan de Ee, Wad & Wâld, Krimperadeel, Dwaanderadiel, Musthoarewieitseiteradeel, Sintraleassië of Lauwerszee.
Doe ook een suggestie!

zondag 20 november 2016

Sarcofagen in Friesland

Hedentendage zijn er nog steeds twee 11e of 12e eeuwse Friese sarcofagen in de buitenlucht van Beetsterzwaag te bewonderen.
Sarcofaag op particulier terrein Beetsterzwaag

In De Sneuper 117 hadden we een coverartikel over de 13e eeuwse sarcofagen van Westergeest. De auteur en expert op dit gebied, Piet Heinsbroek, is helaas inmiddels overleden, maar heeft waarschijnlijk ook over de sarcofagen van Beetsterzwaag gepubliceerd. Ik heb deze publicatie alleen nog niet kunnen achterhalen. Mocht u deze kennen, dan ontvang ik graag een digitale kopie.
Zoals je wel vaker ziet zijn de (vaak zandstenen) sarcofagen in de loop der eeuwen voor allerlei doeleinden, naast hun primaire, gebruikt. Als water- of voederbak voor vee, als tafel of als plantenbak.

De sarcofaag die nu bij een particulier in Beetsterzwaag naast de oprit ligt, lag ooit in Oud Beets naast een boerensloot en werd mogelijk als drink- of voederbak voor vee gebruikt. Een deel van het deksel is zelfs bewaard gebleven.
In 2005 werd er in Gytsjerk ook een sarcofaag-deksel gevonden.
De sarcofaag die nu bij de Tropische Kas in Beetsterzwaag ligt, heeft langere tijd in de gemeentelijke opslag gelegen en is daar vrij recent uitgehaald om nog een functie als plantenbak te hebben.

Sarcofaag Tropische Kas Beetsterzwaag
De mooiste sarcofagen in Friesland vindt u in het Kerkmuseum van Jannum bij Dokkum.

In De Vrije Fries nummer 84 van 2004 schreef Kees Kuiken een overzichtsartikel over deze Middeleeuwse zandstenen grafkisten in Westerlauwers Friesland

Update van ons lid Mattie Bruining, stichting Oud-Achtkarspelen: in Drogeham/ Buwekleaster ligt ook een sarcofaag, die nu als plantenbak wordt gebruikt. Zie afbeelding hieronder.

donderdag 17 november 2016

Weer een stukje historisch Friesland in België ontdekt

In de kerk in Metslawier bevindt zich het graf van Worp van Ropta, zijn vrouw en zijn (half) zuster Siouck Tiarda van Starkenborch. (Bron: Hessel de Walle, Walmar 4481):
Ropta Bolta Abinga Jepma (randschrift)
Ao 1551 28 novebr sterf de edele ervest Worp van Ropta, keiyer mat olderma Docku grietma i Dogerdel ZC
Ao 1534 de 3 july sterf syn frau Wuyck van Abinga
H G 157.
Anno 1535 de 10 marti starf Siouck Tiarda va Starkenborch aet 31 huisfrau va Pibo de Meckmans hoveling te Collum start 1544 de 1 marti aet 34 te Brussel t S Goedekerke begrove nalatende 2 zonen Sippco en Feye
Aebinga Jepma Mockema Humalda
(randschrift)

Op de steen is dus tevens vermeld dat zijn zwager Pibo van Meckema, hoveling te Collum, op 10 maart 1549 te Brussel op 54 jarige leeftijd is overleden en aldaar begraven in de Sinte Goedelekercke. Zijn oom Sippe van Meckema, grietman van Kollumerland, was 30 jaar daarvoor ook in Brussel overleden.
 
Helmteken Meckema in Sint Michael en Sint Goedelekathedraal, Brussel
Wibo Boswijk publiceert in het decembernummer 2016 van De Sneuper, nummer 124, een artikel over het gerestaureerde portretschilderij van Hessel van Meckema (pendant van Lisck van Eysinga). Het onderzoek voor dat artikel bracht hem o.a. in Brussel.
In de Sint Michael en Sint Goedelekathedraal van Brussel zijn tegenwoordig in de vloer nog maar weinig historische grafstenen terug te vinden maar één springt er bij binnenkomst uit.

Een steen waarop na bijna 500 jaar de tekst geheel weggesleten is maar duidelijk met het helmteken van de Van Meckama’s!
Wapensteen met oa Sjaerdema-Hottinga, Sint-Truiden

Verder is eigenlijk de steen in de muur buiten Sint-Truiden ook een stukje Friesland in België. Het toont de familiewapens Sjaerdama-Hottinga in een ensemble met Lennep-Deelen.

zondag 13 november 2016

Nieuwe website Ottema-Kingma Stichting met meer mogelijkheden

Over de website van de Ottema-Kingma Stichting heb ik wel vaker geblogd. In 2010 meldde ik het bestaan van de online database, waarin met enige moeite enkele afbeeldingen te vinden waren.
Twee jaar later kon ik berichten dat de database was uitgebreid met een groot aantal objecten, waardoor ongeveer de helft van de toen 30.000 objecten tellende collectie van OKS in beeld werd
gebracht.

Daarna bleef het eigenlijk langere tijd stil. Wel werd op 1 september 2013 Dr. Johan de Haan bij de Radboud Universiteit in Nijmegen benoemd als bijzonder hoogleraar van de Ottema-Kinga leerstoel met als onderzoeksthema het Friese interieur. De Beetsterzwaagster is nog steeds in die functie actief. U kunt hem via Twitter volgen.

Op 7 november j.l. organiseerden de Ottema-Kingma Stichting en de afdeling Kunstgeschiedenis van de Radboud Universiteit het symposium 'Roerend en onroerend erfgoed: een tweeluik over interieurs en bouwfragmenten'.
En inmiddels is er ook een nieuwe website van de OKS!
Nu niet alleen met een verbeterde lay-out en een goede zoekfunctie, maar ook met als extra, gedigitaliseerde publicaties van wijlen notaris Ottema zelf. In deze Ottema Bibliografie diverse 'nijsgjirriche' artikelen, over o.a. Friese uurwerkmakers, scheepstimmerwerven, gebrandschilderd glas en veel porselein/aardewerk.
Ook kunt u per thema (Keramiek & aardewerk, Fries Erfgoed, Prenten, Zilver, Ottema Bibliografie en Leerstoel) gewoon door de website wandelen en u vergapen aan de mooie stukken keramiek of zilver. Vergeet niet dat vele stukken uit het bezit van OKS als langdurig bruikleen in vele Friese musea staan.

Gaat u dus vooral even lekker sneupen op deze vernieuwde website van de Ottema-Kingma Stichting!

dinsdag 8 november 2016

Poterbewaarplaatsen in Fryslân: verrassend boek over broeihokken

Onder grote belangstelling werd op 30 oktober j.l. in het Frysk Lânboumuseum in Earnewâld door ons lid en auteur Gerrit Herrema het boek “Glazen poterbewaarplaatsen in Fryslân” gepresenteerd.
Het 72 pagina's dikke boek met harde kaft heeft als ondertitel: Pootaardappelenbewaarplaatsen, poaterhokken of broeihokken.

Auteur Gerrit Herrema vertelt dat hij als zoon van een 'gernier' meewerkte in de z.g. 'tweede kamer', een gedeelte van de woning dat tot poteropslag-bewaarplaats omgebouwd was door de schuiframen te voorzien van draadglas met aan de binnenzijde voorzetramen van draadglas.

Na zijn pensionering als docent landbouwtechniek werd Herrema vrijwilliger bij het Frysk Lânboumuseum en lid van De Friese Vereniging voor Historische Landbouw AFRON (Agrarisch Friesland Oud en Nieuw).

Het rijk geïllustreerd boek is heel plezierig leesbaar en het onderwerp is goed gedocumenteerd. De
auteur schrijft met kennis van zaken en tijdens het lezen ervaart de lezer als het ware de 'deskundigheid' van de oud-docent landbouw, die het één en ander  goed weet uit te leggen. Alle facetten van pootaardappelen en hun bewaarplaatsen komen chronologisch aan bod met daarbij een aantal onderverdelingen per gemeente.

Dankzij het initiatief van de heer Herrema van de Afron is de geschiedenis van de poterhokken voor de toekomst bewaard gebleven. Overhandig dit boek aan een oud-landbouwer en u kunt er zeker van zijn dat de oral historie loskomt!

Inlichtingen G. Herrema:  herrema@hetnet.nl

De Leeuwarder Courant berichtte ook uitgebreid over Het vergeten onderdak voor de pootaardappel.

zaterdag 5 november 2016

Presentatie boek De bewoners van Paesens-Moddergat

Het is bijna zover, op zaterdag 19 november 2016 verschijnt het boek `De bewoners van Paesens-
Moddergat’.
U wordt hierbij uitgenodigd om daarbij aanwezig te zijn. Na een korte presentatie wordt het eerste boek aangeboden, maar aan wie is nog niet bekend. Daarna heeft u de gelegenheid om een boek tegen contante betaling van € 40 in de zaal af te halen.

Waar: In het dorpshuis “de Wynroos” Seewei 40 te Paesens om 14.00 uur.

Kunt u niet aanwezig zijn dan is het boek op 18 november en ook op alle andere werkdagen bij mij af te halen tussen 17.00 en 18.00 uur Kouwe 9 te Dokkum.
Kunt u het ook niet af halen dan kunt u 47,50 (Boek en verzend- en verpakkingskosten) overmaken op nummer: NL12RABO0307865908 t.n.v. J de Jager onder vermelding boek Paesens en natuurlijk uw adresgegevens. Het boek wordt u daarna zo spoedig mogelijk toegezonden.

U kunt het boek van bijna 900 pagina’s nu reeds reserveren door een mail te sturen naar kouweg@knid.nl om zeker van een boek te zijn met een eerste oplage van 100 stuks.
Mocht u nog inlichtingen willen dan kan dat op nummer 0519-220135 of mailen naar bovengenoemd adres.
Jan de Jager, Dokkum

donderdag 3 november 2016

Presentatie boek Geschiedenis van de Doopsgezinden in Friesland

Op zaterdag 5 november wordt de Geschiedenis van de Doopsgezinden in Fryslân van historicus drs. Cor Trompetter gepresenteerd bij Tresoar te Leeuwarden.

In dit boek schetst auteur Cor Trompetter het ontstaan van de doopsgezinde beweging in Friesland, met als centrale figuur de ex-katholieke geestelijke Menno Simons.
Verdrinking, onthoofding, ophanging viel een doopsgezinde ten deel vanwege afwijkende standpunten en theologische leer. Ook Menno Simons kwam al snel bij de vervolgers in het vizier en moet vluchten.
En toch: hoe kon een minderheid als de doopsgezinden in de zeventiende en achttiende eeuw toch zo’n belangrijk stempel drukken op ons geestelijk erfgoed, ook in Friesland.  Doopsgezinden stonden in politieke zin aan de kant, werden vervolgd en toch speelden ze een buitengewone rol op economisch en cultureel gebied.

Programma van sprekers,
• Welkomstwoord en inleiding: Drs. Bert Looper, directeur Tresoar
• Prof. Dr. Piet Visser, em. hoogleraar Geschiedenis van het Doperdom
• Dr. Cor Trompetter, auteur van het boek

Aanvang: 14.00 uur
Locatie: Tresoar, Boterhoek 1, Leeuwarden

maandag 31 oktober 2016

Pieter Doekes van Bil, opperstuurman van Dirk Hartog in 1616

Een jaar of 10 geleden vemeldde ik terloops al eens op onze website, op de pagina Noord-Oost Friezen in de VOC (1616-1791): Vanaf de oprichting van de VOC (in 1602) waren Friezen in dienst van deze multinational. Zo was de opperstuurman van De Eendracht, die in 1616 onder leiding van schipper Dirk Hartogs de Australische kust ontdekte, Pieter Doekes van Bil (Het Bildt).

In dit Dirk Hartog jubileumjaar 2016 wordt er met name in Australië weer de nodige aandacht besteed aan deze (welhaast vergeten) vroege ontdekking van het continent, waarvan de Britten claimen dat James Cook de eerste was, in 1770!
Koning Willem Alexander en koningin Maxima bezoeken Australië van 31 oktober tot 4 november.

Wendy van Duivenvoorde, maritiem archeoloog aan de Australische Flinders University en Nederlandse, liet via Twitter weten dat er een boekje is uitgegeven over Dirk Hartogs: Marking our history, celebrating our future, Dirk Hartog in Western Australia (1616), te downloaden als pdf.

Het leek me goed in dit kader weer eens aandacht te vragen voor de Fries die vermoedelijk de Eendracht aan de kolderstok bij en langs de Australische kust heeft gestuurd. Nadat eerst de namen van schipper Dirk Hartogs (die s hoort bij het patroniem: zoon van Hartog) en opperkoopman Gillis Miebais, waarschijnlijk al aan boord, vrij diep gegraveerd waren op een platgeslagen tinnen bord, zijn, veel minder diep, de namen van de onderkoopman Jan Stins en van opperstuurman Pieter Doekes van Bil mogelijk op het allerlaatste moment toegevoegd. Hij wilde het buitenkansje natuurlijk niet missen om vereeuwigd te worden op dit nieuwe continent!
En hij had gelijk: hedentendage, dus 400 jaar later, is hetzelfde bord nog in het Rijksmuseum te Amsterdam te bewonderen! Het werd in 1697 namelijk ter plekke vervangen door een ander tinnen bord met inscriptie van Willem de Vlamingh van Vlieland met zijn schip de Geelvinck.

Als je iets zoekt over mensen in de Friese gemeente Het Bildt, een polder die in 1505 met name door mensen uit Zuid-Holland, Zeeland en Brabant is ingepolderd (vandaar dat er geen Fries gesproken wordt maar Bildts), dan kom je al snel uit bij Kees Kuiken. Hij had echter niet direct informatie over Pieter Doekes. Wel adviseerde hij archieven in Amsterdam eens te proberen, vanwege de connectie met de VOC.
Dirk Hartogs was bijvoorbeeld op 5 februari 1611 in Amsterdam getrouwd met Meijnsje Abels. Hij werd daarbij geassisteerd door zijn moeder Grietje Jans en Meijnsje door haar vader Abel Alberts. In 1618 keerde Dirk terug uit Azië maar overleed al in 1621 op 38-jarige leeftijd in Amsterdam. Voordat hij naar Azië ging met de VOC voer hij oa (in 1611-1613) op Archangelsk, Gdansk, Duinkerken en Genua met zijn schip Dolfijn voor koopman Wessel Schenck te Amsterdam. Hij maakte ook eerdere reizen met de VOC naar Azië (1607-1609).

In de Ondertrouwactes van Amsterdam in het Stadsarchief vinden we zowaar ook Pieter Doekes van Bil. Twee keer zelfs. Eerst in 1611, als hij met Lobbetje Willems trouwt, en na terugkeer uit Azië in 1618, als weduwnaar, met Ebeltjen Frederix of Vreex.

De (lastig te lezen) teksten van de actes luidden als volgt (met dank aan Reinder Tolsma):
(De voorgaande acte is gedateerd 15 Juny 1611. Deze vermelding is niet specifiek gedateerd).
1611
Pieter Dockes.
Compareerden als voren Pieter Doekessz van Bild van Nieuwezyl vaerend(s)
gezel, oud 23 jaeren. wonende op de Wael geassisteert met ..Annetje (?)
..Sijtzes(?) procedeeren ter eenre ende Lobbetje Willems haer assistentie hebbende (?)
van Marten Pieters verklarende by vijf jaeren ......(weduwe geweest?)
te hebben wonende inde Jonkerstraet ter ander zijde

Met Nieuwezyl zal het huidige Nieuwebildtzijl bedoeld zijn, waarvan de oude benaming inderdaad Nieuwe zijl (=sluis) was. Een bevestiging van het feit dat met 'van Bil' inderdaad het Bildt bedoeld is. In Friesland werd die benaming in de 17e eeuw wel vaker gebruikt weet ik uit eigen ervaring. Zie bv deze vermelding van Andries Jans van 't Bil in 1621. En in 1634 trouwde Rembrandt natuurlijk op het Bildt, in Sint Annaparochie.
Met de Wael zal de Oude Waal in Amsterdam Centrum bedoeld zijn. De Jonkerstraat is daar vlakbij.
Hij ondertekent met zijn handtekening.


De acte van 1618:
Den 29sten november 1618
Pieter Doekessz.
Compareerden als vooren Pieter Doukess van Bil wedr van
Lobbetje Willems, stuerman, wonende op Boomsloot ende Ebeltjen
Vreex, oud 35 Jaren, de coster belast des .......(Jongmans ?) vader
consent aff tehalen, wonende op Boomsloot ...... mit
Siertjen Rippes hare moeder
In margine:
de coster (?) verclaert des Jongmans dochters vader consent
Zowel Pieter als Ebeltie ondertekenen met hun handtekening (Pieter Doeckes en Ebeltie Vrederickx)

Deze acte bevestigt dat Pieter inmiddels weduwnaar was geworden en dezelfde is als uit de acte van 1611. Inmiddels wonende aan de Boomsloot, de huidige Recht Boomssloot of Krom Boomssloot, niet ver van zijn oude adres aan de Oude Waal.
De doop (hij moet rond 1588 geboren zijn) en het begraven van Pieter Doekes van Bil heb ik nog niet kunnen vinden. Zodra ik meer informatie heb zal ik het aan dit blogartikel toevoegen.

Update: In het Burgerboek van Leeuwarden wordt in 1642 Pijtter Doeckes, schipper, ingeschreven met als geboorteplaats Hallum (Ferwerderadeel). Het lijkt wat aan de late kant voor onze Pieter (hij zou dan ongeveer 54 zijn geweest) maar het zou kunnen! Hallum is ook het eerstvolgende dorp ten oosten van Oude Bildtzijl, slechts op zo'n 3 kilometer afstand en daarmee op slechts een kleine 6 kilometer van Nieuwe Bildtzijl.

Update 2: Mogelijk is dit zijn overlijden in Leeuwarden in 1656 (bron: Historisch Centrum Leeuwarden):
Aanvulling op de Stadsbegraafboeken ca. 1550-1805: PIJTER DUCKES
Naam     PIJTER DUCKES
Datum overlijden     00-08-1656
Datum begraven     15-08-1656
Opmerkingen     schipper
Signatuur/pag     GI-40/45


Dat leidt dan ook tot zijn vermelding als lid van het Leeuwarder Grootschippersgilde en mogelijk derde huwelijk:
Leden van Groot-Schippersgilde ca. 1554-1823: PIJTER DUCKES
Naam     PIJTER DUCKES
Herkomst     HALLUM (*)
Lid     0-0-1642
Gestorven     00-08-1656
Baargeld     15-08-1656
Bron / pagina     GI-40 / 45
Opmerkingen     burger 22-1-1642; 1653 x Trijntie Geerts


Trouw en ondertrouw Leeuwarderadeel (Noord en Zuid) 1594-1812
Naam Bruidegom     Pieter Doeckes
Naam Bruid     Trijntie Geerts
Gebeurtenis     x
Trouwplaats     Kornjum
Trouwdatum     31-07-1653
Opmerkingen     zy:m.a lwn



Kijken we dan verder bij AlleFriezen dan vinden we notabene dat deze Pieter Doekes ten tijde van zijn huwelijk in 1653 als 'wonende te Dokkum' wordt vermeld!
Trouwregister Gerecht Leeuwarden
Bron: DTB Trouwen
Soort registratie: DTB inschrijving trouwen
Datum: 25-06-1653
Soort akte: ondertrouw
Bijzonderheden: hij is schipper
Bruidegom: Pieter Doeckes wonende te Dokkum
Bruid: Trijntie Geerts


Trouwregister Hervormde gemeente Leeuwarden
Bron: DTB Trouwen
Soort registratie: DTB inschrijving trouwen
Datum: 30-07-1653
Soort akte: attestatie afgegeven
Bruidegom: Pieter Doeckes wonende te Dokkum
Bruid: Trijntie Geerts


Aanvulling door Jan Faber, Historisch Centrum Leeuwarden:
Ik ben even in de materie gedoken, doch gegeven het feit dat uit de Amsterdamse ondertrouwinschrijving d.d. 15 juni 1611 (eerste huwelijk met Lobbetje Willems) blijkt dat hij op dat moment 23 jaar oud was, varensgezel, zijnde geboren te Nieuwe(bildt)zijl, moet hij wel rijkelijk op jaren zijn geweest wanneer hij in Leeuwarden voor de derde keer in 1653 in het huwelijk treedt met Trijntje Geerts. Wat ook voor een hoge leeftijd pleit is dat ik in de jaren 1653-1656 geen dopeling met als vader Pieter Doekes in de Leeuwarder doopboeken heb aangetroffen. Wel curieus is dat Pijter Doeckes bij zijn huwelijk in 1653 woonachtig was te Dokkum, terwijl er in 1664 en 1672 gelijknamige personen, waarvan er tenminste één grootschipper was, in deze stad huwden. Uit deze huwelijken zijn te Dokkum ook kinderen ten doop gehouden.

Ik geef toe dat het niet onmogelijk is dat we te maken hebben met één en dezelfde persoon, temeer daar Hallum en Nieuwe Bildtzijl tamelijk dicht bij elkaar in de buurt liggen. Ook het feit dat Pijter Duckes  reeds in 1656 is overleden kan er op duiden dat hij reeds een gevorderde leeftijd moet hebben gehad. Anderzijds heerste in 1656 ook de pest in Leeuwarden, die met name onder de Leeuwarder schippers (25 doden) behoorlijk wat slachtoffers heeft gemaakt (zie het artikel van Harm Nijboer in de Vrije Fries van 1995: https://friesgenootschap.nl/de-vrije-fries/de-slaande-ingel-gie-om-de-aldehou-eat-oer-de-pest-yn-ljouwert/

Verder heb ik helaas geen aanknopingspunten in de Leeuwarder archieven kunnen vinden, waarmee onomstotelijk kan worden aangetoond dat de varensgezel/stuurman uit Amsterdam en de Leeuwarder grootschipper één en dezelfde persoon zijn geweest.


zaterdag 22 oktober 2016

Lezing Piet de Haan met virtuele rondvaart door Dokkumer Binnendiept

Uitnodiging lezing van de heer Piet de Haan.
Titel:  “Door het Dokkumer 'Binnendiept'”

De lezing wordt gehouden op woensdag 16 november aanstaande.
Aanvang om 20.00 uur, in de Doopsgezinde Kerk aan de Legeweg te Dokkum

Oranjewal

“Virtuele rondvaart door het Binnendiept”
1700-1800
Langs Wortelhaven, Westersingel, Oranjewal en Oostersingel
.

Inhoud lezing:

Waarschijnlijk loopt u zonder het te weten wel eens over de 'Oude Suipmarkt'. Langs het 'Kleine Keerweder' of door de 'Hoofdstraat' of misschien betaalt u parkeergeld op de plaats waar ooit 'De Blauwe Valck' stond.
Zelfs voor mensen die de straten van Dokkum goed kennen is het niet eenvoudig om huizen en andere gebouwen uit de periode 1700-1830 aan te wijzen op een moderne stadsplattegrond. Want, waar staat een gebouw dat in oude documenten zonder straatnaam, huisnummer of kadastrale aanduiding vermeld wordt?

Eind 2015 slaagde Piet de Haan erin om dit probleem op te lossen. Hij deed dit door het kadaster van 1832 en de oude archieven van vóór 1832 aan elkaar te koppelen. Voor deze koppeling is belangstelling getoond door prof. dr. Hans Mol van de Fryske Akademy die een soortgelijk provinciaal project gestart is en waarvoor hij onlangs 'Dokkum' gevraagd heeft om medewerking.

In de lezing op 16 november zullen vele bijzonderheden die zich afspeelden langs het Dokkumer Binnendiept uit de periode 1700-1830 de revue passeren!

Wij verwelkomen u graag woensdag de 16e!