donderdag 30 april 2015

Kuifstuk kerk Metslawier curieus

Ons lid Doede Douma onderzoekt een curieus kuifstuk. Hij rapporteert het volgende: De Nederlands Hervormde kerk van Metslawier wordt binnen opnieuw geschilderd en er is een dubbele herenbank uit 1777 [de kerk is ook van die datum] met een kuifstuk aangebracht en daarin zijn twee wapenbordjes bevestigd.
Er is door de schilder gezocht naar wat er eventueel op heeft gestaan, maar er was niets te vinden en ze hebben het afgekrabd maar geen wapens te vinden of iets dergelijks.
Volgens het boek van Herma van der Berg, Noordelijk Oostergo is er tijdens een restauratie in 1970 een briefje gevonden met de letters S[monogram m.v.?]I 1777 den 26 mayes.
Op de bank is een koperen plaatje bevestigd met daarop: jkvr.Sjoukje Oldersma Heringa van Haersma de With 1828-1887
Ik dacht eerst dat zal wel van die familie zijn van Van Haersma, maar de bank is uit 1777.
Ik heb het lidmatenboek nagezocht van Metslawier die begonnen in 1772 maar kan daar niets uit opmaken en ook het boek van Hessel de Walle en ook grafzerken nagezocht maar niets van dat alles.
Heeft iemand misschien een tip voor mij wat ik kan doen?
Zie de bijgaande foto om te zien wat ik bedoel.
Dat kuifstuk is door Yge Rintjes uit Dokkum gemaakt (zie zijn gezinstaat hieronder),die hier meer heeft gedaan in de buurt, in verschillende kerken.

Geert vd Veer vulde aan: Sjoukje Oldersma v Haersma de With is het vijfde kind van grietman van Oostdongeradeel Van Haersma de With. Zij zal de bank hebben gehuurd van de kerk maar hiervan heb ik geen bewijs gevonden. Zij is later naar Heidelberg vertrokken en heeft een relatie gehad met dr. Adam Erasmus Pfaff. In de buurt van Metslawier hebben nog jaren daarna de zgn Pfafflanden gelegen.
Doede kwam vervolgens nog met deze info: Ik heb intussen de maten van het kuifstuk genomen en die zijn:11 cm breed en 13 cm hoog. Ook het lidmatenboek van Metslawier 1773-1873 nagezocht maar kon niets aanwijsbaars vinden daaruit met de letters S I  of M V. Onduidelijk is ook wie de man en wie de vrouw is.
In de Leeuwarder Courant van 4-9 1779 wordt een Buitenplaats te koop aangeboden in Metslawier en twee gestoelten in de kerk van Metslawier en Niawier en eigenaar Henricus van Wyckel te Metslawier, Boelgoed verkoper en voorheen Secretaris van Oostdongeradeel.
In 1780 is er een boelgoed van deze Henricus en is hij later vertrokken naar Britsum volgens het bovengenoemde lidmatenboek
Hector Livius van Altena wordt de koper hiervan blijkt uit de koopbrieven blz 350 nr.120.

Henricus van Wyckel is gedoopt 5 oktober 1742 te Leeuwarden als zoon van Johannes van Wyckel en Ava Cornelia Glinstra en het is het derde huwelijk van Johannes. Daarvoor zijn er twee kinderen geboren met dezelfde naam en waarschijnlijk jong overleden.
Dhr Jan Walda vermeld in het boek van 400 jaar Ned.Herv.kerk te Niawier pag.29 over de verkoop van een buitenplaats op 23 augustus 1779 met een dubbele  bank in de kerk aldaar. Dit komt uit Wumkes Stads en Dorpskroniek van 1700-1800.
Die Buitenplaats is in het bezit geweest van de familie Bosman.
Het huwelijk heb ik nog niet kunnen vinden op Tresoar.

Wie heeft er nog suggesties?

Gezinsstaat Yge Rintjes, door Doede Douma:
A    Yge Rintjes Damsma, Beeldsnijder, wonende te Dokkum, is afkomstig uit Makkum, is overleden op vrijdag 2 maart 1781 te Dokkum.

Yge Rintjes heeft in de Herv.kerk van Metslawier het snijwerk gedaan van de dubbele herenbank[Rococokrul]  1777
Ook heeft hij de preekstoel en het doophek gemaakt van de Ned.Herv.kerk van Dokkum[zie boek Het herenhuis Helder aan de Dockumer Ee]in 1751
De preekstoel in de Ned.Hervormde kerk van Holwerd uit 1778 in rococostijl is ook door Yge Rintjes gemaakt.
Het snijwerk van de Ned.Hervormde kerk van Oosternijkerk is mogelijk ook van Yge.

Yge was gehuwd (1) met Sibbeltje Jans.

Van Yge en Sibbeltje zijn twee kinderen bekend:

1    Reintje Yges Damsma is Roomskatholiek gedoopt op vrijdag 23 november 1759 te Dokkum.

2    Jan Yges Damsma, Mr.Beeldhouwer, is gedoopt op dinsdag 9 november 1762 te Dokkum, is overleden op zaterdag 12 augustus 1826 aldaar.  Jan werd 63 jaar, 9 maanden en 3 dagen.
Jan trouwt (kerk) op zondag 25 september 1785 te Dronrijp op 22-jarige leeftijd met Elisabeth Gerrits Kienstra.  Elisabeth is afkomstig uit Dronrijp.

Yge gaat in ondertrouw (kerk) op zaterdag 16 juni 1764, trouwt (kerk) op zondag 8 juli 1764 te Dokkum Gehuwd in de Room-Katholieke kerk (2) met Martha Ages Hofmans.  Martha is afkomstig uit Leeuwarden.

Van Yge en Martha zijn zes kinderen bekend:

3    Age Yges Damsma is Roomskatholiek gedoopt op zondag 7 april 1765 te Dokkum, is jong overleden.

4    Reintje Yges Damsma, wonende te Dokkum en te Wirdum, is Roomskatholiek gedoopt op woensdag 3 juni 1767 te Dokkum, is overleden op zondag 12 januari 1851 te Hennaarderadeel.  Reintje werd 83 jaar, 7 maanden en 9 dagen.

Woond in 1811 in Wirdum

5    Sietske Yges Damsma, wonende te Dokkum, is Roomskatholiek gedoopt op zondag 4 december 1768 aldaar, is ongehuwd overleden op donderdag 6 maart 1828 aldaar.  Sietske werd 59 jaar, 3 maanden en 2 dagen.

6    Ida Yges Damsma is Roomskatholiek gedoopt op zondag 16 december 1770 te Dokkum, is jong overleden in 1776.  Ida werd 6 jaar.

7    Sibbeltje Yges Damsma, wonende te Dokkum, is gedoopt op vrijdag 23 april 1773 aldaar Gedoopt in de Roomskatholieke kerk.
Sibbeltje was gehuwd met Jan Braakhuis.

8    Ida Yges Damsma is Roomskatholiek gedoopt op zondag 19 mei 1776 te Dokkum, is jong overleden.


dinsdag 28 april 2015

Nieuw boek over molens: Windscheppen op Ameland

Op Ameland zijn in de loop van de tijd ongeveer tien molens geweest; niet allemaal op hetzelfde moment of op tien verschillende plaatsen, maar wel verspreid over de twee delen van het eiland, bij de dorpen Ballum en Hollum en bij de dorpen Nes en Buren.
Zo kende de korenmolen De Phenix in Nes twee voorgangers en staat koren- en mosterdmolen De Verwachting van Hollum nu op precies dezelfde plek waar in de vorige eeuw de oorsponkelijke molen stond.

In dit boek zijn de geschiedenissen van tien Amelander molens beschreven, elk vanuit het perspectief van de betreffende molen en zijn molenaars. Zij kochten jaarlijks van de Heer van de Vrije Heerlijkheid het octrooi "om zijn wind te mogen scheppen" en te kunnen malen. Onze redacteur en molen-expert Warner B. Banga is een van de auteurs, naast Douwe de Boer. Banga publiceerde recent ook een boek over de herbouwde molen Windlust van Burum.

- 144 bladzijden

- formaat 21 x 21 cm

- geheel full colour

- met namenindex molenaars

- paperback €15,-

- hardcover €22,50

Intekenvoordeel
U ontvangt de hardcover voor €20,00 i.p.v. €22,50 en de paperback voor €12,50 i.p.v. €15,- als u nu intekent. Stuur een e-mail met uw adresgegevens en het aantal exemplaren naar bestel@wijdemeer.nl. Deze intekenactie is geldig tot 1 september 2015.

Lees meer: http://www.amelanderhistorie.nl/products/windscheppen-op-ameland/

zondag 26 april 2015

Verslag ledendag te Hantum en Hantumhuizen op 25 april 2015

Het was een wat druilerige dag maar dat weerhield ons er niet van vol energie te beginnen aan de voorjaars-ledendag 2015 in Hantum. In het dorpshuis Ald Skoalle, een voormalig schoolgebouw, verwelkomde de net geridderde voorzitter Haije Talsma een kleine vijftig belangstellende leden.
We stonden stil bij het recente overlijden van Otto Vos en Gerrit de Jong, beide mannen die veel voor de vereniging betekend hebben. Gelukkig zijn er verder vooral positieve berichten. Ons ledental groeit nog steeds, met nu zo'n 550 leden. De penningmeester, Johannes Dijkstra, meldde ook dat we er financieel goed voor staan. Er is tevens een leuk bedrag binnengekomen als gift, vanwege onze ANBI-status die belastingvriendelijk schenken mogelijk maakt.
De uitgegeven boeken over de oral history vanaf 1850 in Noordoost Friesland, Op de Praatstoel 1 en Op de Praatstoel 2, zijn inmiddels zo goed verkocht dat we uit de kosten van deze toch hoge kwaliteit hardcover boeken zijn. Van Op de Praatstoel 2 zijn nog steeds exemplaren te bestellen, een leuk kado-idee voor iedereen met een band met de regio!

Arjen Dijkstra deed als secretaris verslag van het afgelopen jaar. Er zijn kritische vragen over de indexering en transcripties van de Mairieboeken van de Dongeradelen en Dokkum, dus de Franse tijd. Het wordt hoog tijd dat deze online komen, eventueel via onze eigen website!
Gerard de Weger heeft het bestuur verlaten en wordt met applaus vervangen door Ciska Hoekstra.
Hans Zijlstra deed verslag van de digitale activiteiten van de vereniging. We trekken zo'n 10.000 unieke bezoekers per maand naar onze webpagina's, via Twitter hebben we bijna 1000 volgers en onze digitale nieuwsbrief gaat naar ruim 250 belangstellenden.
De essentie is dat we zoveel als mogelijk moeten delen. Alleen dan helpen we elkaar en brengen we jarenlang onderzoek over het voetlicht. En bovenal kunnen we dan verbeteringen en ontdekkingen delen. Delen is vermenigvuldigen! De verhalen uit onze regio zijn het waar we het voor doen. Er lijkt ook schot te komen in het in ere herstellen van de herdenkingssteen uit 1671 bij Ezumazijl. De aanwezige oud-wethouder Haakma blijkt hem persoonlijk namens het Wetterskip weer thuisgebracht te hebben. Nu nog een nette plaatsing, met bv een afdak en net bordje met uitleg!
Door onze geweldige netwerken van sneupers, professoren en andere experts zijn we inmiddels een veelgebruikte bron, ook bij andere publicaties en tentoonstellingen.

Jacob Roep deed verslag van de redactie-activiteiten van het afgelopen jaar. De kopij-portefeuille is goed gevuld maar blijf nieuwe insturen! We zoeken nieuwe voorbeelden a la de koffer van tante Mathilde, dus als u thuis ook een mooi stel brieven, een schoorsteenstuk of ander oud voorwerp heeft, schrijf er een artikel over!

Om 12 uur gaan we aan de lunch en komt ook Reinder Postma langs met 78-toerenplaten waarop ingesproken boodschappen staan van de ouders, vrouw en dominee van de bekende Eester Jaap Broersma, die rond 1948 in Soerabaja als dienstplichtig soldaat verbleef. De gelige platen werden gedrukt door de NV dagblad Trouw en per luchtpost verstuurd. Ondanks de wat krakende en hobbelige platen hebben we het meeste materiaal nu als mp3 gedigitaliseerd!

Aansluitend bezochten we de kerk van Hantum, met een mooi glas-in-loodraam en oude preekstoel.
Op het kerkhof een steen van ca 1700 waarover nog de vraag bestaat wie er precies onder liggen.
Terug in het dorpshuis hield de mediacommissie van de 4-H dorpen een presentatie met oude foto's en films. Altijd leuk om te zien!

Na dit onderhoudende deel vertrokken we per auto naar het 3 kilometer verderop liggende Hantumhuizen alwaar de prachtige Romanogotische kerk uit de 12e eeuw bewonderd werd. We mochten zelfs in de toren (het oudste deel) klimmen. Een van onze leden bespeelde zelfs het kerkorgel.
In de kerk zelf bijzondere muurschilderingen, mogelijk gemaakt door Scandinaviërs, een deksel van een sarcofaag, vlakbij de preekstoel en nog enkele zeer oude grafstenen.
Kijkt u voor een impressie met foto's en filmpjes in ons online album!

Aanvulling: het idee is om op of iets voor zaterdag 24 oktober 2015 de najaars-ledendag op Ameland te houden. Meer info volgt.

vrijdag 24 april 2015

Haije kwam als symposiumbezoeker en ging weg als ridder

Op 24 april 2015 dacht onze voorzitter Haije Talsma naar een mini-symposium over elektrische vaartuigen te moeten in zijn woonplaats Burdaard. Het pakte iets anders uit. In plaats van zelf een toespraak te moeten houden, naam de burgemeester van Ferwerderadiel, Wil v.d. Berg het woord. De toespraak over elektrisch varen kon Haije ongebruikt in zijn zak steken.
Na een uitvoerige rede van v.d. Berg over de verdiensten van Haije in het bestuurlijke leven werden Haije de versierselen behorende bij Ridder in de Orde van Oranje Nassau opgespeld. Haije herpakte zich daarna (op zijn geheel eigen wijze) snel en schudde een nieuwe toespraak uit zijn mouw!
Een impressie van Haije’s staat van dienst:
Van 2006 tot en met 2014 was Haije wethouder van de gemeente Ferwerderadiel met de portefeuilles Ruimtelijke Ordening, Volkshuisvesting, Openbare Werken, Milieu en Duurzaamheid en Recreatie en Toerisme.

Onder zijn verantwoordelijkheid heeft de gemeente op het gebied van ruimtelijke kwaliteit een belangrijke kwaliteitsslag gemaakt. Met de inzet op ruimtelijke kwaliteit rondom de herstructurering van Burdaard, de Lytse Buorren in Marrum en de bouw van het woonzorgcentrum Offingaburg in Hallum heeft de gemeente Ferwerderadiel in 2010 de eerste Anita Andriesen Prijs gewonnen.

Ook heeft Haije zich ingezet voor een duurzame gemeente en voor de Stichting Lokale Enerzjy Ferwerderadiel. Hij stond aan de basis gestaan van LEF. LEF is een breed platform voor initiatieven op het gebied van hernieuwbare energie, dat anders dan de overheid ook zelf “bedrijfsmatige” zaken kan oppakken. Dit initiatief heeft al snel landelijke bekendheid gekregen en heeft als inspiratiebron voor andere gemeenten gediend.  Ook is Haije nu al enige tijd voorzitter van de Stichting Elektrisch Varen Friesland, deze stichting heeft als doelstelling het stimuleren van elektrisch varen in de provincie.

Sinds 1970 is Haije daarnaast al actief op kerkelijk gebied, zo was hij actief in het jongerenwerk, was hij diaken en voorzitter van de diaconie van de toenmalige Gereformeerde kerk in Burdaard.

Ook op cultureel gebied was Haije actief, zo was hij medeoprichter en bestuurslid van de Stichting Ruurd Wiersma in Burdaard en was hij eveneens medeoprichter en voorzitter van de Stichting Molen De Zwaluw in Burdaard. 


donderdag 23 april 2015

Vrouwenbrievenboek ‘Laet doch niemant dese brief leesen’

In de historische familiearchieven van Tresoar is een groot aantal persoonlijke brieven van vrouwen te vinden, waarvan er nu een zestigtal gebundeld is in de uitgave Laet doch niemant dese brief leesen. Vrouwenbrieven uit Friese familiearchieven 1600-1800. 
De auteur Elizabeth de Groot heeft de brieven ontcijferd, hertaald en van een inleiding voorzien.
Het boek verschijnt bij uitgeverij Bornmeer en zal worden gepresenteerd op vrijdag 24 april aanstaande in stadsschouwburg De Harmonie in Leeuwarden, in het kader van de Dag van de Brief.

Elizabeth de Groot heeft de bundel samengesteld uit de brieven die in de historische familiearchieven van Tresoar in Leeuwarden te vinden zijn. Ze geven een gevarieerd beeld van vrouwenlevens in de zeventiende en achttiende eeuw.

De verzameling brieven is behalve vanuit het oogpunt van vrouwenstudies, ook vanuit historisch perspectief interessant. De onderwerpen waarover wordt geschreven, het taalgebruik, de lengte van de brieven, de schrijver en de lezer van brief; het geeft ons hernieuwd inzicht in de tijdgeest van de zeventiende en achttiende eeuw in Friesland. De persoonlijke brieven zeggen veel over het leven van alledag, maar door de hoeveelheid brieven in deze bundel, zestig stuks, kunnen ook grotere thema’s uit de brieven worden gedestilleerd. Daarnaast biedt een brief bij uitstek inzicht in emoties.

De bundeling van deze zestig brieven uit de periode 1600 tot 1800 levert een uniek tijdsdocument op en vormt een belangrijke toevoeging aan de studies over deze periode (zie voor de namen van de schrijfsters de namenlijst onderaan dit artikel). Om de afstand met de moderne lezer te verkleinen, zijn de brieven ontcijferd en vervolgens hertaald in hedendaags Nederlands. De vele illustraties vormen een passend decor bij de brieven.

Dit jaar wordt voor het eerst een Dag van de Brief georganiseerd om ruim aandacht te geven aan deze geschreven vorm van communicatie. Naast de boekpresentatie worden tevens lezingen gehouden, is er een filmvertoning en zijn er bijzondere brieven te zien in een tentoonstelling. Dit is een evenement van Tresoar, de Fryske Akademy, Historisch Centrum Leeuwarden en Alpita de Jong.

‘Laet doch niemant dese brief leesen’ wordt op vrijdag 24 april om 11.50 uur gepresenteerd in De Harmonie, Leeuwarden. Het eerste exemplaar wordt aangeboden aan Maria Louise van Hessen-Kassel (1688-1765), regentes en stammoeder van ons koningshuis.
Maria Louise van Hessen-Kassel overleed 250 jaar geleden, op 9 april 1765. Het gehele jaar wordt in Friesland aandacht besteed aan haar leven en bestuursperiode. Hoe zij weer tot leven wordt gebracht om deze bundel met brieven uit haar eigen tijd in ontvangst te nemen, blijft tot het laatste moment een verrassing.

Elizabeth de Groot
Laet doch niemant deze brief leesen – Vrouwenbrieven uit Friese familiearchieven, 1600-1800
ISBN: 9789056153489
Prijs: € 17,50

Laet doch niemant dese brief leesen is verkrijgbaar bij de boekhandel, bol.com en bornmeer.nl

De lijst van briefschrijvende vrouwen die in het boek behandeld worden:

Schrijfsters brieven
Luts van Walta
Barbara van Dekema
Barbara Rheen
Theodora van Fritema
Margriet Roussel en Louise Henriëtte
Aemilia van Wassenaer
Juliana Catharina van Aebinga
Isabella Susanna thoe Schwartzenberg
Agatha Tjaerda van Starckenborgh
Gryte Fransen
Susanna Margaretha van Donia
Thecla Maria van Aggama
Thamara Reneman
Judith Voocht
Maria van Diën
Catharina Margaretha van Vierssen
Catharina van Plettenberg
Eduarda en Elisabeth van Haren
Jeannette Isabella thoe Schwartzenberg
Feddina Sophia van Goslinga
Ida Rosier
Aurelia van Haersma
Barbara van Essen
Henrica van Delden
Geertruyd Snevens
Antoinette Arnoldi
Ytje Hayes
Anna van Assendelft
Trijntje Muijs
Josina Petronella Clant
Titia Margaretha Dotingh
Ibella Alegonda Vegelin van Claerbergen
Catharina Marina van Eysinga
Antje Reynders
Johanna Jacoba Hancock
Maria Krullers
Anna Catharina Albertina van Geismar
Susanna Elisabeth van Essen
Aurelia van Haersma
Weduwe Jacob Mutil
Trijntje Hylkes
Tjitske Rinia
Yda Scheltinga
Fokel Helena van Burmania
Catharina Johanna Grevenstein
Charlotte Amelia Kelderman
Johanna Eritia van Poutsma
Amelia Coehoorn van Scheltinga
Fokel Berber van Beyma
Wilhelmina de Winter
Anna Maria van Burmania
Gerlofke Wiarda
Sijke Osinga
 

dinsdag 21 april 2015

Oproep: Wie heeft 78 toeren platenspeler met USB-aansluiting voor digitaliseren?

Sneuper Reinder Postma, die o.a. onlangs met zijn echtgenote een boek publiceerde over Dokkum
in de Tweede Wereldoorlog, heeft een bijzondere vraag.
Hij is in het bezit gekomen van 7 stuks 78-toeren plaatjes, die zijn zo rond 1948 speciaal ingesproken door inwoners van Ee en omgeving voor hun zoon die in Indië zat. De plaatjes werden dan naar Indië opgestuurd en de zoon kon zijn familie dan beluisteren in een audioboodschap.
De plaatjes zijn nog in goede staat maar ik zoek nu iemand die een 78-toeren speler heeft, liefst zo dat die aan de pc gekoppeld is, dat we de plaatjes kunnen afspelen en daarna digitaliseren.
Op het internet lees je wel dat er dergelijke spelers zijn met een USB-aansluiting maar ik heb die niet, wie helpt om dit originele materiaal te digitaliseren?
Postma woont in Oudwoude, dus het zou handig zijn dat iemand met een dergelijke speler ook in Noordoost-Friesland of omgeving woont!
Mail ons met tips!

Aanvulling van Reinder Postma:
Het betreft Jaap Broersma, zijn vader was Tjeerd Broersma en zijn moeder Tjerkje Groen uit Paesens. Ook zijn er ingesproken boodschappen van zijn verloofde Minke Walda en een pleegkind in de familie.
 
Er zijn ook twee plaatjes met een bericht van zijn dominee, ds. Baardt.
 
Zie ook foto: Jaap met zijn verloofde Minke Walda uit Kollum. Veel van onze leden kennen Jaap als de grote man achter het Vlasmuseum in Ee !

Update: Inmiddels zijn de platen gedigitaliseerd en heeft Jaap, 67 jaar na dato en zelf nu rond de 90, de teksten voor het eerst weer teruggehoord! Een emotionele gebeurtenis.

maandag 20 april 2015

11en30 NGV Friesland april 2015 met Schiermonnikoog gemeentewapen

Schiermonnikoog heeft een gemeentewapen met daarin de schiere monnik prominent verbeeld. Het wapen siert de cover van het nieuwe nummer van 11en30 maar desondanks bevat de inhoud geen aan Schiermonnikoog gerelateerde artikelen. Daarvoor moet je toch bij 't Heer en Feer zijn.
De afdeling Friesland van NGV meldt per 1 februari 2015 in totaal 442 leden te hebben, waarvan 87 'bijkomende leden'. Een dalende trend t.o.v. 2014.
Jeroen Hofstra vermeldt in het artikel Criminele Zaken in Friesland in de 18e eeuw een aantal bronnensites die op ons blog ook regelmatig de revue passeren (en zelfs meer).
In Verdacht maar niet vervolgd: de zaak van Detje Paulus, belicht Martha Kist haar voorouder uit Oostermeer (Eastermar) die in 1809 werd vastgezet op verdenking van diefstal van geld uit het huis van Atje Geerts en Klaas Hayes. Bij gebrek aan bewijs werd ze vrijgesproken.
Jaap de Boer verhaalt over de ouders van Maria Catharina Piron en hun criminele handel en wandel, Mathijs Pieron en Geiske Folkerts. Gedupeerden zijn Wijtze Petrus de Vries, bij de Meelbrug, en Rein van der Ploeg, in de Schrans onder Huizum. Een aantal Joodse handelaren is ook bij de zaak betrokken: Meijer Jacobs, Ephraim Josephs, Adam Levi de Jong en Herman Jacobs. Als getuigen trad zilversmid Ate Offringa op met zijn zoon Jochum en de wachtmeester van Leeuwarden, Lourens Sontag en diens assistent Rinse Roorda. Het ging hierbij om de diefstal van een aantal (vecht-)hoenders!
Schaatser Hilbert van der Duim is onderwerp van een stamreeks door Sytze Giezen. Deze gaat terug tot Jan Hendriks van der Duim die ca 1761 werd geboren en in Terwispel overleed.
Het langste artikel in dit nummer is van de hand van Nynke Buis en is getiteld: Bajesklanten. In 2002 liet zij zich vrijwillig een weekend opsluiten in de gevangenis te Hoorn. Ze vergelijkt haar inschrijving met die van 1875, evenals de destijds geldende regimes qua groep, eten en drinken, dagbesteding, slapen, luchten en ontslag. Haar betovergrootvader Berend Roosenstein was degene die het in 1875 moest ondergaan!


Van de landelijke NGV website is het aardig af en toe eens te kijken naar de pagina met besproken periodieken. Ook De Sneuper wordt kort genoemd via de overzichtspagina.

woensdag 15 april 2015

Dokkumer kaart uit 1550 bewijst nut bij archeologische opgraving middeleeuwse binnenhaven

Kaart Dokkum 1550, Van Deventer
Uit archeologisch onderzoek tussen het Zuiderbolwerk en de Strobossersteeg in Dokkum blijkt dat de structuren van een oude middeleeuwse binnenhaven nog in de grond aanwezig zijn. Ter hoogte van parkeerterrein de Acht Zaligheden zijn onder andere kademuren, grachtvulling, beschoeiing en oudere terplagen ontdekt, die erop wijzen dat er op deze plek ooit een gracht met een binnenhaven is geweest. Via ’t Nauw kwam de gracht uit op de Baantjegracht.

De gracht met binnenhaven staat aangegeven op een historische tekening van 1550 (van Van Deventer). De gracht is dus vóór 1550 en waarschijnlijk in de middeleeuwen aangelegd, toen Dokkum nog een belangrijke zeehaven was. Naast de kademuren en beschoeiing zijn er bij de recente graafwerkzaamheden ook verschillende voorwerpen zoals aardewerkscherven en objecten van leer en glas aangetroffen. Deze voorwerpen dateren van na 1500 en zijn daar vermoedelijk met het dempen van de gracht terecht gekomen. Uit historische kaarten blijkt dat de gracht aan het begin van de 20e eeuw is gedempt.

In een periode dat vaarwegen de belangrijkste verbindingen waren, zal deze haven een belangrijke functie hebben gehad voor het omliggende gebied in het zuidelijke deel van de binnenstad. Op een kadastrale kaart uit 1832 is zichtbaar dat langs de Strobossersteeg vooral gebouwen voor de opslag van goederen stonden. Aan het begin van de 20e eeuw stonden er acht (kleine) woningen, oftewel acht zaligheden, aan de Strobossersteeg. Deze naam is later gebruikt voor het huidige parkeerterrein.

Het archeologisch onderzoek werd uitgevoerd in verband met de aanleg van ondergrondse containers
Kademuur
aan de Strobossersteeg en riolering bij parkeerterrein de Acht Zaligheden. Vanwege de diepe graafwerkzaamheden die hiermee gepaard gaan en de historische locatie waarop deze plaatsvinden, was een archeologisch onderzoek noodzakelijk. Het onderzoek werd uitgevoerd onder leiding van archeoloog Elma Schrijer van ingenieursbureau MUG.

Update: Piet de Haan meldt: over de 'gevonden gracht'. Dat dempen gebeurde al voor 1887 en niet in de 20e eeuw. Het was ook niet een verrassende vondst. Het dempen is eigenlijk een combinatie van enerzijds de volksgezondheid die toen op kwam en anderzijds de ruimte die de stad Dokkum nodig had. Dit doodlopende stuk van het grachtje met stilstaand water was een open riool. Niet veel later werd de gracht, zeg maar het open riool, op de Oostersingel ook gedempt.
Je kunt op de kaart van Van Deventer ook zien dat dit oorspronkelijke grachtje niet direkt met de Ee in verbinding stond. Pas ruim ten westen van de stad kon je in de Ee komen. Later, na of bij de aanleg van de Bolwerken werd er een direkte verbinding gemaakt met het Klein Diep. Dit grachtje had niet echt een naam maar komt wel eens voor als Binnendiep net zoals als het kleine grachtje in het noordelijke deel van de stad. Vandaag de dag noemen ze het verbindingsgrachtje  'De Wortelhaven'.

donderdag 9 april 2015

De Slag bij Noordhorn in 1581: Nederlands militaire historie belicht

Dit jaar viert de Molen Fortuna in Noordhorn haar 125-jarig bestaan. In het kader van dit jubileum organiseert de Stichting Koren- en pelmolen Fortuna een culturele avond over de Veldslag bij Noordhorn in 1581, in samenwerking met de Historische Kring Zuidhorn en de verenigingen van
Dorpsbelangen te Noordhorn, Niezijl en Kommerzijl.
Deze culturele avond zal worden gehouden op donderdag 23 april 2015 in Zalencentrum Balk aan De Gast 39 te Zuidhorn.

Dhr. Olaf van Nimwegen van de Universiteit van Utrecht zal ingaan op de militaire aspecten van deze veldslag en de betekenis hiervan voor het ontstaan van de Republiek der Zeven Provinciën. Hierover kan in het kort het volgende worden gezegd:

‘Op 30 september 1581 vochten bij Noordhorn 3.500 Nederlanders, Engelsen en Duitsers onder aanvoering van John Norreys tegen 5.000 à 6.000 Duitsers, Walen en Albanezen of Grieken onder aanvoering van Francisco Verdugo.
De samenstelling van de beide legers maakt nog eens duidelijk dat het lange tijd gangbare beeld van de Nederlandse Opstand van een nationale vrijheidsstrijd tussen gewapende burgers en geuzen enerzijds en Spanjaarden anderzijds niet met de werkelijkheid overeenkomt. Behalve Verdugo zelf was er geen Spanjaard op het slagveld bij Noordhorn te bekennen. De slag bij Noordhorn laat er geen twijfel over bestaan dat de Nederlandse Opstand een oorlog was tussen huurlegers dat samengesteld was uit beroepssoldaten.
De 16-eeuwse huursoldaat staat centraal in deze lezing. Huurlingen riepen hevige gevoelens op bij boeren en stedelingen: tegelijkertijd vreesden, minachtten en bewonderden zij dit krijgsvolk.
Naast de aanleiding en het verloop van de slag zelf en de politiek-militaire context van de oorlog in de drie noordelijke provincies, zal uitgebreid aandacht worden besteed aan de plaats van de soldaat in de zestiende-eeuwse samenleving.

De Slag bij Noordhorn levert een fascinerend voorbeeld op van de militaire problemen waarmee de
Nederlandse opstandelingen tot ongeveer 1590 worstelden’.
Verder zal freelance archeoloog mw. Isabel van der Velde op deze avond iets vertellen over het
archeologisch onderzoek dat onlangs bij Noordhorn is verricht.

U bent vanaf 20:00 uur welkom in zaal Balk te Zuidhorn. Kosten voor entree inclusief koffie of
thee € 3,50. Wij rekenen op een grote opkomst.

woensdag 8 april 2015

Brander-kapitein Adriaen Jansz, alias Gloeiende Oven

Een van onze mooiste online bronnen is de digitale versie van het onderzoek van Eimert Smits
Slag bij Duins 1639
Fazn
. (de gelijknamige neef van onze oud-redacteur) over de Admiraliteit van Friesland: De Friese Admiraliteit boven water
Met enige regelmaat raadpleeg ik deze bron als ik een naam tegenkom van een persoon van wie ik vermoed dat hij ooit gevaren heeft voor deze Friese vestiging van wat later de Nederlandse marine werd. Of als ik een afbeelding vind met ander personeel van de Admiraliteit, zoals raadsleden of de kamerbode Feike Klases van der Lei, vooral toen ze nog tot 1645 in Dokkum zaten.

Bekend is ook dat vele zeelieden die begonnen bij de Admiraliteit van Friesland later overstapten naar de VOC of WIC, of een van de andere Admiraliteiten in de Republiek. De vestiging Friesland leed eigenlijk constant een kwijnend bestaan en moest vaak geld en schepen lenen om überhaupt nog een beetje inzetbaar te zijn. Toch werd er aan een behoorlijk aantal heroïsche zeeslagen meegedaan, zoals bijvoorbeeld de Slag bij Gibraltar in 1607 , de Slag bij Duins in 1639, de Slag in de Sont in 1658 en de Tocht naar Chatham in 1667 waarin Hans Willem baron van Aylva het Friese smaldeel aanvoerde en Hendrik Bruynsvelt schout-bij-nacht was.

Qua naam springt echter een persoon boven alles uit: Gloeyenden Oven. Het was de bijnaam van Adriaan Jansz, die deze ontleende aan zijn faam als degene die branders uitrustte, vaak ondergebracht bij de Admiraliteit van Zeeland te Middelburg.
In de lijst van Varend Personeel onder de Admiraliteit van Friesland vinden we de volgende vermeldingen:
1636-1637. Gloeiende Oven op jacht Arnemuiden. Gewest Groningen onder Admiraliteit van Zeeland.
1639. 18 September op het jacht Arnemuiden onder eskader van Banckert. Gewest Groningen onder Admiraliteit van Middelburg. (Hij deed als konvooier mee aan de Slag bij Duins onder Maarten Harpertsz Tromp).
1652. Kapt. Gloeijende Oven op 12 Juli voor Wielingen met jacht De Jager.
1653. In Slag bij Nieuwpoort op 12/13 Juni op schip de Vrede(2) onder Admiraliteit van Zeeland, hoewel op Wikipedia vermeld wordt dat hij het later gezonken schip Neptunus onder zich had.