zondag 26 april 2009

Atlas Blaeu van der Hem heruitgave en online

De beroemde Atlas Blaeu van der Hem is kortgeleden opnieuw uitgegeven als facsimile. Als liefhebber van oude kaarten kijk ik graag naar de mooie platen van bijvoorbeeld Hollandse schepen in buitenlandse baaien en de prachtige namen uit de koloniale tijd. Zo is er een prachtig gezicht op de baai van Goa, een bijzondere kaart van Mauritius, kasteel Elmina in het huidige Ghana (Goudkust), een beschrijving van Bengalen (Bangladesh) en de eilanden Deshima en Taiwan.
Op de officiële website van het project zijn mooie downloads in hoge resolutie te bekijken.

Een breder overzicht van oude kaarten is te zien via de site van Historische Cartografie. Leuk om even in alle rust doorheen te sneupen en in te zoomen op de interessante details.

woensdag 22 april 2009

Koopaktes te koop bij Vergeet-mij-nietje

Afgelopen zaterdag werd de ledendag van onze vereniging gehouden in Veenwouden. Na afloop was er nog even tijd om bij het ook in de Hoofdstraat gelegen Antiquariaat Het Vergeet-Mij-Nietje te kijken.

Ik kwam er voor het eerst, hoewel ik wel eens door mede-sneuper Tjeerd Inia gewezen was op de ruime collectie. En inderdaad is het een paradijs voor sneupers naar regionale geschiedenis en genealogie.
Ten eerste zijn er vele tweedehands boeken, waaronder vrijwel alle boeken die in de regio zijn uitgegeven, zoals het standaardwerk Geschiedenis van Dokkum. Ook Reboelje yn de Dongeradielen en de lijvige boekwerken van Helma vd Berg over monumenten in de regio staan in de boekenkast. Daarnaast vele bakken met oude foto's (helaas bijna altijd zonder namen) en oude ansichtkaarten, per rubriek. Mevrouw Henny Boersma vond er diverse kaarten met afbeeldingen van haar hobby kantklossen.

Wat mij echter het meest verbaasde waren de bakken met originele koopaktes van ongeveer 1880 tot 1920. Vele bekende familienamen passeerden de revue toen ik er doorheen bladerde. Diverse Zijlstra's, waaronder een Jochum Gerlofs en Gerlof Jochums Zijlstra. Maar ook namen van bekende sneupers als De Walle en Nanne Streekstra. De meestal uit meerdere bladen bestaande koopaktes worden voor 7 euro per stuk verkocht.

Het antiquariaat heeft sinds enige tijd een eigen website, maar voor het zoeken op naam moet je toch even de winkel bezoeken.

Naast dit regionale pareltje is er ook op het wereldwijde web weer een mooie historische bron gepubliceerd: de World Digital Library, met o.a. diverse Nederlandse oude kaarten.

zondag 19 april 2009

Verslag ledendag Sneuper te Veenwouden

Op de stralend zonnige zaterdag 18 april 2009 kwam de Historische Vereniging Noordoost Friesland bijeen in Veenwouden voor zijn ledenvergadering. Voorzitter Jan Walda uit Niawier sprak een welkomstwoord, waarna secretaris Jan de Jager de activiteiten van het afgelopen jaar doornam. Penningmeester Johannes Dijkstra gaf een toelichting op de financiële cijfers, die prima waren.

Namens de redactie van de Sneuper nam Reinder Tolsma het woord om aan te kondigen dat voor het 25-jarig jubileum van de vereniging (over 4 jaar) een vervolg op het regionale boek over Oral History, Op de Praatstoel, gepland is. Hiervoor zijn reeds vele Verenigingen Dorpsbelangen, de regionale pers en de andere historische verenigingen uit de regio benaderd. Ook hebben we online een oproep gedaan. De vergadering gaf een fiat om met een goed plan voor dit boek te komen.
Eimert Smits vertelde vervolgens wat de redactie zoal verder gedaan heeft afgelopen jaar, met als hoogtepunt, naast het boek, de verschijning van het extra nummer over Katholieke Linnenweversfamilies en de vlasteelt.
Als laatste gaf webmaster Zijlstra een uitleg bij de opzet en inhoud van het verenigings-blog. In de pauze met lunch werd de film van de kaart van de stad Groningen door Egbert Haubois, die in 3D gezet is, vertoond. Velen waren het er over eens dat het mooi zou zijn als dit ook voor Dokkum gedaan zou kunnen worden.

Het middagprogramma bestond uit rondleidingen door de Schierstins en de Nederlands Hervormde Kerk van Veenwouden met zijn mooie oude zadeldak. Een fotoverslag vindt u op de fotopagina van de ledendag.

Bewegende beelden kunt u zien via de filmpjes van de ledendag op YouTube:
Op weg naar de Schierstins.

Lezing in de Schierstins, deel 1.

Lezing in de Schierstins, deel 2.

Lezing in de Schierstins, deel 3.

Bezoek aan de Nederlands Hervormde Kerk van Veenwouden.

vrijdag 17 april 2009

Historie Klooster Claerkamp online

Sneuper-redacteur Reinder Tolsma was afgelopen woensdag in de Nederlands Hervormde kerk te Rinsumageest. Er werden Gregoriaanse gezangen ten gehore gebracht door het koor Schola Cantorum Mistura zoals die vroeger in het Cisterciënzer klooster (van de schiere/grijze monniken) Claerkamp werden gezongen.
De Stichting Klooster Claerkamp maakte in de kerk haar oprichting bekend en lanceerde een nieuwe website:

http://www.kloosterclaercamp.nl

In 2007 hield de Historische Vereniging Noordoost Friesland haar najaarsvergadering in deze kerk met 11e eeuwse crypte, waarvan we een filmpje online hebben.

Alleszins de moeite waard om eens uw geest te verruimen daar ginds in Rinsumageest!

dinsdag 14 april 2009

Hacquebord pleit voor Arctisch Verdrag

Een voordeel van het wonen in Amsterdam is dat je op een doorsnee dinsdagavond nog allerlei interessante dingen kunt zien en horen. Zo werd op dinsdag 14 april in Theaterzaal Crea aan het Turfdragerspad in Amsterdam-Centrum een lezing gegeven door Professor Doctor Louwrens Hacquebord. De in Groningen (Arctisch Centrum RUG) werkzame Dokkumer sprak voor de Studentenvereniging Internationale Betrekkingen (http://www.sibamsterdam.nl/) over Bevroren Conflict: Noordpool.
De smeltende Noordpool-kap zal waarschijnlijk rond 2020 leiden tot een vrijwel ijsvrije Arctische Oceaan met grote gevolgen.
Ten eerste ontstaan er nieuwe scheepvaartroutes, met name kortere routes van Europa over de Noordpool naar Azië, nota bene precies datgene waar Hudson in 1609 in opdracht van zijn Hollandse werkgevers naar op zoek was, en ten tweede het vrijkomen van de belangrijke energiebronnen olie en gas. Daarnaast kunnen ook ertsmijnen in de polaire streken makkelijker ontsloten worden en zorgt het toenemende toerisme ook voor extra druk.

Door allerlei overlappende belangen en claims in het Noordpool-gebied zijn er vele potentiële conflicten. Het grootste gevaar ligt volgens Hacquebord in een conflict tussen Rusland en Noorwegen over de bronnen onder de Barents Zee en de visserij op de zee zelf. Nu al wordt in het midden van de Barents Zee vis gevangen door o.a. IJslandse en Spaanse (!) schepen. Door de recent sterk gedaalde olieprijzen als gevolg van de economische crisis heeft vooral Rusland zware financiële klappen gehad. Dit is mogelijk een van de belangrijkste redenen waarom Rusland naast Canada en Noorwegen een vlag op de Noordpool heeft gepland. Er valt namelijk nog veel geld te verdienen in het Noordpoolgebied.
Toen in 2007 de olieprijs op ruim 140 euro lag was het wel veel aantrekkelijker om in de moeilijk toegankelijke diepzee en de randen van het Continentaal Plat olie en gas aan te boren. De olie en het LNG (Liquid Natural Gas) zouden dan per olietanker en pijpleidingen afgevoerd moeten worden. Omdat de winning zo tussen de 20 en 50 euro per vat kost met de huidige technieken is het economisch niet meer interessant om op korte termijn op de moeilijke plekken te gaan winnen, simpelweg omdat dan de opbrengst van nu, rond de 40 euro per vat, de kosten niet of nauwelijks dekt.
Hacquebord ziet het somber in voor de Arctische regio als niet snel een Arctisch Verdrag wordt opgesteld. Hierin zou Nederland een belangrijke rol kunnen spelen vanwege zijn sterke diplomatieke status, gunstig juridisch klimaat en de weinig tot geen claim die Nederland legt op het Arctisch Gebied. Is er dan al wel een Antarctisch Verdrag? Jazeker!
Bizar is het in 1920 afgesloten Spitsbergen verdrag (Treaty) waarin 41 landen waaronder Nederland, maar ook Afghanistan en Pakistan (oude Commonwealth landen die de UK er om politieke reden bij betrok) ondertekenden. Dit leidt nu tot claims op het gebied in een straal van 200 km rond Spitsbergen, daar waar Noorwegen slechts tot 40 km uit de kust wil toegeven!

De snelle afbrokkeling van het Noordpool-ijs zou kunnen leiden tot een abrupte verandering in de golfstromen (met name door de grote toename van gesmolten zoet water in het zwaardere zoute water) die de conveyor belt onderbreekt. Dit kan zeer grote gevolgen hebben voor klimaat en ecologie, zoals zo'n 8500 jaar geleden, toen in enkele jaren tijd van een mild klimaat naar een subarctisch klimaat werd omgeschakeld. Hacquebord noemt bij politici dan dat zoiets binnen een kabinetsperiode van 4 jaar kan gebeuren!
Door de economische crisis wordt wat tijd gewonnen om de belanghebbenden in het circumpolair gebied te verenigen, omdat Rusland voorlopig weinig initiatief neemt. Maar dat zal van korte duur zijn. Kortom, tijd voor actie vanuit Nederland om onze verantwoordelijkheid te nemen in het Noordpoolgebied, dat nu tegelijkertijd van (bijna) niemand en van velen is en daardoor het kind van de rekening dreigt te worden, aldus Louwrens Hacquebord.

Update: zaterdag 18 april meldde de Volkskrant zelfs een verbod op massatoerisme naar de Zuidpool.
Update 2: De Nederlandse versie van National Geographic Magazine van mei 2009 heeft een interessant artikel over dit onderwerp: Van wie is de Noordpool ? Als losse bijlage is een extra themakaart toegevoegd van de Noordpool en omringende zeeën.

vrijdag 10 april 2009

Zoekplaatjes

Bij het verzamelen of opruimen van dozen met oude foto's kom je ze regelmatig tegen. De foto's waar niets achterop staat en je geen idee hebt wie of wat er op afgebeeld staan. Als er dan ook niet een ouder familielid is die je kan helpen, dan heb je een probleem. Een mogelijke oplossing biedt het plaatsen van een scan van de foto op een website. Ik heb er even een paar voor u op een rijtje gezet.

Voor Friesland in het algemeen is natuurlijk de site van Tresoar met daarop het Fries foto-archief de meest aangewezen plek. Ook nu al staan hier diverse zoekplaatjes op die u mee kunt helpen oplossen door in het reactieveld uw bericht te plaatsen.

Voor Noordoost Friesland specifiek plaatsen we ook incidenteel foto's op de Sneuper site, zoals de pagina met foto's van Jan de Jager uit de boedel van Klaas Willems Dijkstra (1917-1997) uit Oostrum, of de foto's die opgenomen zijn in onze Vragenrubriek. Stuurt u reacties hierover a.u.b. naar ons verenigings-emailadres.

De meest actieve site op het gebied van Nederlandse zoekplaatjes is de website www.zoekplaatjes.nl
Dit is de verzamelplaats voor de echte foto-speurders, die vaak razendsnel een aanwijzing of een oplossing weten.

Ga dus zelf ook eens aan de slag met uw vergeten foto's! Scan of fotografeer ze met uw telefoon/digitale camera en stuur ze op naar een van de genoemde sites. Eventueel kunt u ook zelf een gratis fotowebsite aanmaken via Flickr of Picasaweb van Google.

Wie weet wordt ook voor u snel licht in de foto-duisternis gebracht!

dinsdag 7 april 2009

Hallum online en AlleFriezen.nl

De digitale activiteiten voor de genealogen met interesse in (Noordoost) Friesland blijven zich maar uitbreiden.

De actieve Anton Musquetier meldt dat hij van Hallum vrijwel alle kerkboeken gefotografeerd heeft en online heeft gezet op zijn site http://www.altijdstrijdvaardig.nl/
Het betreft o.a.:
Invt. nr. 1
Sloten van rekeningen 1617-1652.
Lidmaten 1617-1630 en 1689.
Overledenen 1617-1626, 1629, 1630 en 1634.
Gedoopten 1617-1643, 1646-1653 en 1655.
Getrouwden 1617-1639.
Huwelijksgeboden 1617-1643.
Kopie van een Koopakte en reversaal van het Armhuis jaar 1617.
Handelingen en Lidmaten 1630-1643, 1646-1689
Invt. nr. 2
Lidmaten 1689-1749, 1734-1772.
Handelingen 1790-1792, 1797, 1808-1837.
Verkiezingen van kerkeraadsleden 1700-1837
Invt. nr. 3 Doopboek 1772-1812
Invt. nr. 4 Doopboek 1812-1852
Invt. nr. 5 Trouwboek 1772-1934
Invt. nr. 6 Lidmatenboek 1772-1934
Invt. nr. 7 Lidmatenboek 1772-1934
Invt. nr. 8 Kerkvoogdijrekeningboek 1674-1697
Invt. nr. 9 Kerkvoogdijrekeningboek 1698-1732
Invt. nr. 10 Kerkvoogdijrekeningboek 1732-1754 met voorin enige losse akten
Invt. nr. 11 Kerkvoogdijrekeningboek 1755-1785 een aantal losse bladen ontbreken
Invt. nr. 12 Kerkvoogdijrekeningboek 1797-1813
Invt. nr. 13 Kerkvoogdijrekeningboek 1813-1825
Invt. nr. 14 Kerkvoogdijrekeningboek 1826-1847
Invt. nr. 15 Kerkvoogdijrekeningboek 1848-1878
Invt. nr. 16 Contracten en andere losse stukken betreffende Kerk- en armvoogdij van Hallum 1663-1875
Invt. nr. 17 Administratie der bewaarschool te Hallum 1862-1902 inliggend: Staten en Kwitanties over 1902
Invt. nr. 18 Administratie en Rekeningboek van gecommitteerde tot de slatting van de Hallumer Lange Vaart over de jaren 1815-1817
Invt. nr. 19 Grafschriften van Wanswerd, Hoogebeintum en Blija met als oudste jaartal 1532
Invt. nr. 19, Contracten en andere losse stukken, waar een verband met de kerk en armvoogdij niet blijkt 1662-1865, Waarschijnlijk afkomstig uit de particuliere verzameling van Notaris Cannegieter er worden in de aantekeningen jaartallen genoemd vanaf het jaar 1397 enz.
Invt. nr. 186 Doopboek 9 Mei 1658 tot 18 December 1681
Invt. nr. 187 Doopboek 13 Mei 1683 tot 16 Juni 1709
Invt. nr. 188 Doopboek Mei 1772 tot 16 Juni 1812
Invt. nr. 189 Doopboek 16 Juni 1709 tot 20 April 1772
Invt. nr. 189 Trouwboek 23 Oktober 1796 tot 30 december1810
Invt. nr. 190 Trouwboek 24 Februari 1656 tot Mei 1699
Invt. nr. 191 Trouwboek 31 Augustus 1699 tot 3 Augustus 1766
Invt. nr. 192 Trouwboek 14 September 1766 tot 3 Mei 1772
Invt. nr. 193 Trouwboek 31 Mei 1772 tot 3 Maart 1811

De oudste acte betreft dus een document met grafschriften uit 1532 in inventarisnummer 19! Misschien iets voor sneuper Hessel de Walle?

Verder lanceerde Tresoar kortgeleden de nieuwe site www.AlleFriezen.nl
Op deze site is niet alleen een groot deel van de reeds bestaande genealogische database met Burgerlijke Stand-gegevens beschikbaar (dus van 1811 en later en nog geen DTB-gegevens van voor 1811) maar ook een scan van het originele document!
In het project werkt het Historisch Informatiecentrum Noordoost Friesland (http://www.hicnof.nl/ ) mee en is Schiermonnikoog beschikbaar, maar helaas zijn de gescande gegevens van de Dongeradelen, Kollumerland, Ameland en Dantumadeel nog niet beschikbaar. Die getranscribeerde gegevens moet u dus voorlopig nog even via Tresoar blijven raadplegen.
Wel zijn ook de gegevens van Ferwerderadeel als scan online, waarmee dus voor een plaats als Hallum, in combinatie met de scans op de site van Anton Musquetier en een deel van de transcriptie van het dagboek van Catharina Schrader (haar Hallumer periode), een zeer rijke online bron is ontstaan!

zondag 5 april 2009

Een Fries en een Mohawk

Zaterdagavond was ik bij een lezing van Geert Mak en Russell Shorto in de Westerkerk in Amsterdam in het kader van de viering van de 400 jaar sinds Hudson namens de WIC Manhattan ontdekte in 1609. De Nederlandse herdenkingssite hiervoor is Holland on the Hudson.

Russell Shorto, directeur van het organiserende John Adams Institute in Amsterdam, wees op de overeenkomsten tussen Amsterdam en Nieuw Amsterdam/ New York in de tolerantie en vreedzame samenleving tussen vele verschillende geloven, talen en landen.
Geert Mak belichtte het Hollandse perspectief in de ontdekking van de Nieuwe Wereld vanuit een WIC die de grootste moeite had om genoeg kolonisten over te halen de oceaan over te steken. Staatssecretaris van Buitenlandse Zaken, Frans Timmermans, hield een verrassend goed en gedreven speech in het Engels over de historische banden en mogelijkheden om samen te werken in harmonie met vele volkeren.
Ruth Oldenziel van Instituut Clingendael pleitte op luchtige wijze voor zoveel mogelijk fietsen (bikes, bikes, bikes) om optimaal te genieten van beide steden. Een Amerikaanse journalist, Sam Roberts en Amerikaanse diplomate Marjorie Ames spraken lovende woorden over de wederzijdse banden en de belangrijke rol die New York in de USA speelt mede vanwege de inbreng uit het oude Amsterdam. Want net zoals New York niet representatief is voor de USA, zo is Amsterdam niet representatief voor Nederland.
De show werd echter gestolen door een Mohawk indiaan van de Wolf clan, Jerry 'Thundercloud' McDonald, die in de vragenronde na afloop van de lezingen, een vurig en passievol betoog hield over de rol die in de herdenking ook voor de oorspronkelijke bewoners, waaronder de Mohawks, weggelegd moest worden. En ik vind dat ie gelijk heeft. Het deed me denken aan een stripboek die ik heb, Journey into Mohawk Country, waarin het dagboek van de 23-jarige barbier/chirurgijn Harmen Meyndertsz van den Bogaert in het Engels vertaald als strip wordt weergegeven. Dit waar gebeurde verhaal uit 1634 over zijn zoektocht naar de reden van de drooggevallen handel in beverhuiden wordt hierdoor heel erg levendig, een mooie manier om een jonger publiek te interesseren voor de geschiedenis van de staat New York.

De als ziekentrooster naar Nieuw Amsterdam afgereisde Harlinger Bastiaen Jansz Krol bouwde door zijn goede talenkennis een hechte band op met de Mohawk indianen, en werd na 2 jaar als kommies op Fort Oranje te hebben gewerkt, mede daardoor in 1632 aangewezen als opvolger van Peter Minuit als gouverneur van Nieuw Amsterdam. Krol was een van de vele Friezen die in het kielzog van Hudson naar de Nieuwe Wereld gingen.

Al in 1613 werd door de Haudenosaunee (een federatie van zes inheemse naties) een bijzonder soort riem met kralen, de 'Two Row Wampumbelt' overhandigd aan vertegenwoordigers van de Nederlandse regering, gericht op vriendschap en vreedzame co-existentie. De partijen verklaarden zich niet te mengen in elkaars leefwijze zolang Moeder Aarde beweegt.
Deze Haudenosaunee is een verbond van zes volken: Mohawk, Oneida, Onondaga, Cayuga, Seneca en Tuscarora. En ja, nu ik er zo over nadenk, in Amsterdam leven Groningers, Friezen, Brabanders , Limburgers, Spanjaarden en vele andere volken gelukkig ook al weer jaren in vrede met elkaar.
Aanvulling: In een bericht van VPRO/Geschiedenis van 9 april wordt ook verslag gedaan van het evenement in de Westerkerk. Volgens mij verwart de verslaggever echter het verdrag uit 1613 met de roemruchte overeenkomst uit 1626, waarin Peter Minuit voor een waarde van 60 gulden Manhattan gekocht zou hebben (beschreven in de Schaghen brief).

donderdag 2 april 2009

Fluitschip op bodem Oostzee

Vorige week was opnieuw in het nieuws dat een schip dat eind vorig jaar op de bodem van de Oostzee gevonden werd mogelijk een Nederlands fluitschip is. Het bijzonder goed bewaard gebleven schip uit omstreeks 1650 is met onderwatercamera's in beeld gebracht op een diepte van ongeveer 130 meter, die zeer zuurstofarm is.

Maritieme archeologen zijn zeer enthousiast over de vondst, die nog niet eerder waargenomen details onthuld, zoals prachtig houtsnijwerk van menselijke koppen. De NOS heeft er een kort filmpje over gemaakt. Op YouTube staat ook een filmpje over dit Leeuwenwrak en mogelijk ook dit Zweedse filmpje. De Nederlandse Rijksdienst voor Archeologie, Cultuurlandschap en Monumenten, RACM, houdt zich bezig met opgravingen op Nederlands grondgebied en heeft op haar website veel informatie over de uitrusting van schepen uit de 16e en 17e eeuw.
Het duiken naar scheepswrakken van de VOC is een specialisme van de commerciële Engelse duiker Rex Cowan, die o.a. het Vliegent Hert voor de Zeeuwse kust opdook.

André Wegener Sleeswijk heeft vorig jaar een boek gepubliceerd bij de Uitgeverij Van Wijnen over dit type schip, getiteld De Gouden Eeuw van het fluitschip. Dit slanke schip speelde een belangrijke rol in de handel in het gebied rond de Baltische Zee, waarin veel geld verdiend werd met de graanhandel, de zogenaamde Moedernegotie. Door zijn geringe breedte hoefde bij de doorgang in de Sont ook niet teveel belasting betaald te worden.