woensdag 30 december 2009

Dokkum in Google Streetview

Google heeft de afgelopen maanden met autootjes diverse steden in Nederland gefilmd voor het project Streetview. Hiermee kun je vanachter je computer door de straten wandelen zoals ze nu zijn. Ook Dokkum is hierin nu beschikbaar. Als je van de Diepswal naar de Zijl loopt komt er net een bruiloftstoet het stadhuis uit. Leuk om eens uit te proberen en te zien of je nog bekenden tegenkomt!
Zo te zien kun je nog niet alle straten in, maar wel degene die met witte strepen zijn aangegeven in beeld (als je met je muispijl over het beeld beweegt). Gezichten en nummerplaten zijn bewust onscherp gemaakt. Duidelijk is dat het nog vrij zomers was toen de beelden geschoten werden, want de meeste mensen lopen er luchtig gekleed bij.
Vreemd genoeg zie ik in de Alt-tekst staan dat we in Ee zijn ipv Dokkum (dat klopt natuurlijk niet). En neem even de tijd om het beeld hieronder te laten laden als je in eerste instantie alleen vaag satellietbeeld ziet.
Afijn, gewoon met je muis wat op de pijltjes klikken of ergens in het plaatje en zien hoever je komt. Reacties en wetenswaardigheden welkom!

Grotere kaart weergeven

dinsdag 29 december 2009

Catharina Schrader in Canon van Geneeskunde in Nederland

Sinds de publicatie van de Canon van de Nederlandse Geschiedenis regent het varianten op dit thema. Zo is er al een Canon van de Friese Geschiedenis en wordt het wellicht tijd eens een Canon van Noordoost Friesland te maken. Voor het zover is hebben we echter al beroemde personen uit onze regio die in andere canons figureren. Zo is kortgeleden de Canon van de Geneeskunde in Nederland gepubliceerd. En zoals ik verwachtte figureert hierin onze vroedvrouw aller vroedvrouwen, Catharina Geertruida Schrader. Een mooie erkenning van deze vrouw wier dagboek zo'n mooie aanvullende bron is voor genealogen en (medisch) historici over de periode 1693-1745 in Noordoost Friesland.
Misschien heeft het geholpen dat een van de redacteuren van de canon medisch historicus M.J. van Lieburg is, die ook de publicatie verzorgde van het Memoryboeck van de Vrouwens, waarin circa 20% van de door Schrader beschreven bevallingen is gepubliceerd. Tevens is hij bibliothecaris van het KNMG, waarvan de collectie (inclusief het origineel van Schraders aantekeningenboek) is ondergebracht in de bibliotheek van de Universiteit van Amsterdam.

Deze canon is ook in boekvorm uitgegeven, in de boekhandel te koop voor 17,50 en online te bestellen bij Elsevier Gezondheidszorg.

maandag 28 december 2009

Nieuw boek: Jim mutte komme, ut waait!

Ons lid en molenkenner Warner Banga publiceert in 2010 een boek over zijn passie: Jim mutte komme, ut waait! Het boek is het resultaat van jarenlang onderzoek in de Dongeradelen door deze vrijwillig molenaar. Het bevat vele nieuwe en niet eerder gepubliceerde feiten en foto’s. Een molenaar is afhankelijk van de wind: zonder wind kan er niet gemaald worden. Dus als het waait, moet je aan het werk! De Dokkumer molenaar Albert Willems Banga, riep desnoods midden in de nacht zijn knechten uit bed met de woorden: "Jim mutte komme: ut waait!"
Het is een oproep uit een vervlogen tijd die slechts nog in stand gehouden wordt door herinneringen en monumentale windmolens, die ons handen vol geld kosten.

U kunt het boek bij voorintekening met korting bestellen (40 euro ipv de reguliere 46,50) via Historia Doccumensis, de stichting die in Dokkum lezingen verzorgd en boeken publiceert.

woensdag 23 december 2009

Sneuper 94 en 95 december 2009 gepubliceerd

Vlak voor Kerst zijn 2 nummers van ons verenigingsblad De Sneuper verschenen. Nummer 94 is een regulier decembernummer en nummer 95 is een extra (gratis) nummer, gevuld met lijsten van Onderwerp van Onderzoek van de leden van de Historische Vereniging Noordoost Friesland.
De vereniging heeft als doelstelling het contact tussen de ruim 400 leden onderling te bevorderen. Met deze laatste uitgave wordt weer eens voor het voetlicht gebracht met welke familienamen en onderwerpen de regionale historici en genealogen bezig zijn. Ondanks de herhaalde oproepen hebben echter lang niet alle leden hun emailadres doorgegeven of ge-update, zodat er ongetwijfeld foutieve of ontbrekende gegevens zijn. Geen paniek, geef deze dan alsnog even door aan de redactie via ons emailadres. Ook als van een medelid blijkt dat zijn email niet werkt, laat het ons dan even weten! Nog beter is als u uw onderzoek middels een artikel bij ons publiceert, want dan staat meteen uw goede emailadres erbij en kunnen aanvullingen door andere leden makkelijk naar u gestuurd worden.

Het reguliere decembernummer staat weer bol van interessante artikelen en vele historische foto's. Hierbij in het kort de inhoudsopgave:
206 Redactioneel - R. Tolsma
206 Bestuurlijk - J. de Jager
207 Ledennieuws - J. Dijkstra

Genealogie
208 Kwartierstaat Nyncke Margriet Riemersma (met oa Kramer, Jansma, Spijkerman, Poortinga, Harders)- A. Glas
219 Groeten uit Amerika (deel 8: Gerrit G. vd Weit, Abraham P. Buwalda, Roorda)- K. Postma
230 Reactie grafsteen Wytse Folckerts - M.O. Koopmans
269 Stamlijn Douwes Isema (Ezumazijl) - J. Douwes Isema

Streekgeschiedenis
234 Twee eeuwen posthistorie van Dokkum - P. Danz, http://www.danz.nl/
249 Sybrandus en Sjoerd Huisinga - S. Wagenaar, http://www.sakewagenaar.nl/
253 Oude dakbedekkingen in NOF (riet, diverse types pannen)- P. de Haan
260 Een bijzondere stranding (Moddergatster vissers op Schiermonnikoog, 1819) - P.F. Visser
262 J.H. Haverschmidt: Een winterse oversteek (met broer Cornelis & Nicolaas vd Werff, Ameland, 1850) - A. Staal

Varia
229 Ingeboekt: Ontstaan Openbaar Vervoer NOF - H. Aartsma
264 Tseard Aaltjes en dochter Christina (Tjeerd Aaltjes de Vries, Wierum, Geert Meindertsma)- F. Duinstra
266 Verhalen over Opa (Gerit Boonstra, Marrum)- Fr. Schaaper
267 Munnekezijl, beeld van een dorp - R.H. Postma
270 Een naam is een naam……(deel 10: slot) - E. Smits

U ontvangt zelf de Sneuper al voor slechts 15 euro per jaar ( 4 dikke nummers en regelmatig een extra) en als welkomstgeschenk een DVD met de eerste 75 Sneupers digitaal kado (waarde 15 euro). Lid worden kan gemakkelijk online. En nog steeds is kopij altijd welkom via ons email-adres

dinsdag 22 december 2009

Kunst of Kitsch middag Moddergat 28 december

Jacob Bosma meldt het volgende:
Museum ’t Fiskershúske en Dorpsbelang Paesens-Moddergat organiseren een ‘Kunst of Kitsch’ middag op maandag 28 december.

De deuren van het garnalenfabriekje in Moddergat staan aanstaande maandag 28 december voor iedereen open om waardevolle spullen te laten beoordelen. 5 deskundigen staan voor u klaar om te beoordelen of kunst of kitsch meegenomen heeft.

Heeft u iets in huis wat al heel lang in de familie is? Of een vreemd object waarvan u niet weet wat het is? Ligt er al jaren een schilderij op zolder en wilt u nu wel eens weten of het ook een historische waarde heeft of misschien wel een fortuin waard is? Dan is dit uw kans om daar achter te komen.

Bezoekers kunnen maandag tussen 14.00 en 17.00 uur objecten komen laten determineren. De toegang is gratis en het aantal objecten dat men kan laten beoordelen is onbeperkt. Voor eventuele verdere info kan men met Jacob Bosma mailen.

Update: voor een verslag, zie de Nieuwe Dockumer Courant online en de papieren versie van 31 december. Er werden o.a. een originele Ids Wiersma, zeldzaam porselein en divers glas aangeboden. Meer kunst dan kitsch dus!
Update 2: Jacob Bosma meldt nog enkele leuke vondsten:
  • Een letter/merklap uit 1708 gemaakt door iemand uit Morra.
  • Een laat middeleeuws pelgrimsinsigne.
  • Een schilderij van Jopie Huisman.
  • Een bijzonder zeldzame Koustermoune (houten apparaatje waarmee door vissers zelf vislijnen gedraaid werden).

zondag 20 december 2009

Werkgroep Maritieme Geschiedenis symposium

Op vrijdag 29 januari 2010 organiseert de Wurkgroep Maritime Skiednis van de Fryske Akademy een symposium in It Aljemint , Doelestraat 2‐4, Leeuwarden.
Het onderwerp is deze keer: Steden, Schippers en Sontvaart, Friesland en de Hanze, Ca. 1300 ‐ 1550.
De uitnodiging aan de leden en aspirant-leden (onderzoekers die zich met de maritieme geschiedenis van Friesland bezighouden) meldt het volgende:

De Friese handelsvaart op de Oostzee gaat al terug tot de 11de eeuw. Als opvolgers van de Vikingen, die tot rond het jaar 1000 de handelscontacten beheersten , hadden Friese kooplui tot aan het einde van de 13de eeuw een belangrijk aandeel in de Oostzeehandel. De Friese invloed in deze periode wordt weerspiegeld in het Staverse zeerecht dat van grote invloed was op het zeerecht van deze regio in de middeleeuwen. De Friese koopvaardij op de Oostzee was zo omvangrijk dat de opkomende Hanzesteden in Noord‐Duitsland deze rond 1294 aan banden trachtten te leggen.
Sedertdien was er in de betrekkingen met de Hanze enerzijds sprake van concurrentie en anderzijds van partnerschap.
Friese kooplieden en schippers bleven actief in de vaart door de Sont, hadden vaste markten in Zuid‐Zweden, deelden in de Hanzeprivileges en de steden Bolsward en Staveren waren in de 15e en 16e eeuw lid van de Hanze. Na 1550 verloor het Hanzeverbond aan betekenis. Antwerpen en later Amsterdam werden de belangrijkste handelscentra. Friesland profiteerde van de opkomst van Amsterdam en wist wederom een groot aandeel in de koopvaardij op de Oostzee te verwerven. Dit symposium richt zich op de vroegste geschiedenis van de vaart op de Oostzee en de handelsbetrekkingen met de Hanze.

Programma:
13.30h. Ontvangst met koffie en thee
13.50h. Opening van de bijeenkomst door Dr. J.W. Veluwenkamp, leider van het Sonttolproject
14.00h. Dr. Hanno Brand (Fryske Akademy), Op gespannen voet. Friese steden en schippers in de Hanze.
14.40h. Drs. Bert Looper (Tresoar), Friese handel in Hanzeverband : kenmerken en organisatie
15.15h. Pauze
16.10h. Dr. Job Weststrate (RUG), Aan de rand van de Hanze. De positie van Westerlauwers Friesland in de laatmiddeleeuwse handelsnetwerken rond de Noordzee.
16.50h. Dr. Edda Frankot (Universiteit Aberdeen), De 'Ordinancie van Staveren' en het Hanzeatisch zeerecht
17.30h. Afsluiting
Na afloop is er tijd voor ontmoeting en gesprek onder het genot van een hapje en een drankje
De bijdragen aan dit symposium worden gepubliceerd in een themanummer van het tijdschrift It Beaken.
Over de Hanze is, onder redactie van Hanno Brand en Egge Knol, onlangs een mooi boek gepubliceerd bij Uitgeverij Verloren: Koggen, Kooplieden en Kantoren.
Ook in het decembernummer van de nieuwsbrief van de Fryske Akademy, Ut de Smidte, wordt aandacht aan dit boek geschonken. Ook worden weer nieuwe leden en diverse lezingen aangekondigd.

woensdag 16 december 2009

Schaatswedstrijden te Dokkum

Dokkum is een belangrijke stad in het traject van de Elfstedentocht. Het is niet alleen een cruciaal keerpunt, maar ook vaak een beslissend punt voor de wedstrijd. Legendarisch is het Pact van Dokkum (1940), waarbij ooit door de kopgroep werd afgesproken gezamenlijk te finishen.

Maar, in tegenstelling tot wat velen denken, de Elfstedentocht is nog maar amper 100 jaar oud. Daarvoor werd er natuurlijk al eeuwenlang geschaatst, echter nauwelijks in wedstrijdverband.
In de loop van de 19e eeuw kwam daar verandering in. Er werden regelmatig kortebaanwedstrijden gehouden, waarbij de plaatselijke middenstand prijzen uitloofde.

Van schaatswedstrijden, ook wel hardrijderijen genoemd, in Dokkum zijn deelnemerslijsten bewaard gebleven van 29 december 1840 (met als hoofdprijs een gouden zakhorloge met dito sleutel of 13 gouden Willems en een premie van een zware zilveren zak–tabaksdoos of drie gouden Willems). Deze werd gewonnen door Jacob Dirks Talsma uit Oudkerk, terwijl de premie ging naar Johannes Jelles de Jong uit Damwoude, aldus de Leeuwarder Courant.
En van 19 december 1853 (met een hoofdprijs van 130 gulden en een premie van 30 gulden). De Leeuwarder Courant meldde over de laatste: Van de 100 rijders gelukte het aan Jacob Sikkema van Buitenpost, oud 30 jaren de prijs en aan Freerk Jacobs Tuininga oud 22 jaren van Sybrandahuis de premie te behalen, terwijl aan Wopke Kastelein te Suawoude en Uilke Klases Brinksma te Oppenhuizen ieder een cadeau werd uitgereikt.
Tuininga wint later als 23-jarige de eerste prijs van 100 gulden bij een hardrijderij te Leeuwarden met een deelnemersveld van tachtig schaatsers, eind januari 1855 en is ook winnaar van de grote hardrijderij te Dokkum (geldprijs weer 130 gulden), begin februari 1857 en op 17 januari 1861.
Als ik in het archief van de Leeuwarder Courant binnen de 19e eeuw zoek op 'hardrijderij Dockum' dan zie ik dat o.a. ook op 13 januari 1842 te Dokkum een schaatswedstrijd plaatsvond, evenals op 18 januari 1844, 4 januari 1849, 17 januari 1850 en op 30 januari 1862. Inschrijving was vaak bij herberg Benthem van J. Jonker en het batig saldo ging naar de armen van Dokkum. De wedstrijd zelf was meestal op de Oostergracht, bij het Oosterbolwerk.
Op de illustratie bij dit artikel ziet u zo'n kortebaanwedstrijd uit de tweede helft van de 19e eeuw, met op de achtergrond de molen op het bolwerk van Dokkum.

Neem ook eens een kijkje in het Virtuele Schaatsenmuseum of het echte Schaatsmuseum in Hindeloopen. En natuurlijk de Elfstedentochten in Beeld en Geluid.

Wist u trouwens dat in 1882 de NSB werd opgericht, de Nederlandse SchaatsenrijdersBond (en voorloper van de KNSB), wat na de Tweede Wereldoorlog nog schrijnende misverstanden opleverde met, ten onrechte van collaboratie beschuldigde, leden!

Van de legendarische Elfstedentocht van 1963 is nu een film gemaakt: De Hel van 63.

zondag 13 december 2009

Website Nieuwland nu met diefstal en geweld

Sinds enige tijd heeft Tresoar online de digitale versie geplaatst van de onderzoeken in Tietjerksteradeel van oud-archivaris Pieter Nieuwland. In oktober werden de Speciekohieren van Tietjerksteradeel beschikbaar gesteld en nu is daar het Nedergerecht bij gekomen.
In het Nedergerecht worden allerlei politiezaken vermeld en dat is voor de rechtgeaarde archiefonderzoeker vaak smullen. Met name diefstal en geweld komen aan de orde.

Vermeldenswaard is een missive uit 1787 waarin wordt opgeroepen een hele groep mannen (en niet de minste) te arresteren, die als patriotten geprobeerd hadden een coup te plegen in de Friese Staten:
Archief Nedergerecht Tietjerksteradeel, informatieboek 1787
Datum: 26 sept. 1787
Missive van het Hof van Friesland, met een lijst van te arresteren personen:
(1) Coert Lambertus van Beyma (KOERT BEIMA);
(2) dr. Tuinhout, Franeker;
(3)J. Roorda (J. ROORDA), gecommitteerde staat ten landdage;
(4) dr. Tholen,Franeker;
(5) P. Fontein (P. FONTEIN) alias de Lange Fontein, wonende bijFraneker;
(6) De Boer, majoor van het vrijcorps te Witmarsum;
(7) H.A.H. vanKnijf (H. KNIJFF), grietman van Ferwerderadeel;
(8) E.F. van Aylva (AYLVA),grietman van Baarderadeel;
(9) H.Z. Attema (H. ATTEMA),
(10) R. Feenstra (R.VEENSTRA) en
(11) W. Hogenbrug (W. HOGENBRUG), allen te Sneek en gecommitteerden ten landdage;
(12) P. Breugeman (P. BREUGEMAN), gecommitteerde staat wegens Dokkum;
(13) R. van Cleffens (R. KLEFFENS), alsvoren;
(14) H.L.van Altena (H. ALTENA), onder Tietjerk;
(15) Jacob Popta (JAKOB POPTA);
(16)de ritmeester P.B. van Wijdenbrug (P. WIJDENBRUG);
(17) J.L. Huber (J. HUBER),op Dronrijp;
(18) dr. N. Scheltema (N. SCHELTEMA);
(19) burgemeester T.Lamkema (T. LAMKEMA);
(20) E. Eisinga (E. EISINGA);
(21) J. Tuinema (J.TUINEMA);
(22) Pytter Sannes (PIETER SANNES);
(23) Douwe Nota (DOUWE NOTA);
(24) F. Emmen (F. EMMEN);
(25) P.H. Romar (P. ROMAR);
(26) J.M. Andela (J.ANDELA);
(27) Douwe Sijlstra (DOUWE ZIJLSTRA);
(28) E. van der Swaag (E.ZWAAG) (nrs. 18-28 allen woonachtig te Franeker);
(29) R. Dibberts (R.DIBBETZ), med.dr. te Heerenveen;
(30) Philippus Meinsma (FILIPPUS MEINSMA), teLeeuwarden;
(31) Hoite Peisel (HOITE PEISEL);
(32) Klaas Jans (KLAAS JANS),kapitein;
(33) Jan Jansen (JAN JANS) Post (JAN JANS POST), de zoon van Jan Jansen;
(34) Harmen Piers (HARMEN PIERS);
(35) Pyetter Reinders (PIETER REINERS) (31-35 allen te St. Annaparochie)

N.B. Deze missive ingetrokken 8 feb. 1795

Origineel: Tresoar, toegang 13-38, inv.nr. 4, pag. 155
Op microfiche beschikbaar op studiezaal Tresoar

zondag 6 december 2009

Guur weer door de eeuwen heen

Als u eenmaal een stamboom redelijk in beeld heeft met data van geboorte, doop, huwelijk en overlijden, wordt het interessant deze dorre gegevens wat meer tot leven te brengen. Om te beginnen is het leuk zoveel mogelijk oude foto's te verzamelen, niet alleen van personen, maar ook van huizen waarin ze gewoond hebben of auto's en schepen die ze in bezit hadden.
Het optekenen van familieverhalen die door de generaties zijn doorverteld of zelf zijn meegemaakt vergt al wat meer moeite, maar heeft dan ook een grote toegevoegde waarde. Niet voor niks zijn dergelijke verhalen, zoals verzameld in ons boek Op de Praatstoel, tegenwoordig erg populair.

De stamboom krijgt zo steeds meer 'body' en gaat veel meer leven. Het toevoegen van kleine en grote gebeurtenissen in het leven van uw voorouders maken het geheel compleet. Overstromingen, epidemieën, oorlogen en dagelijkse beslommeringen, zoals het weer. Een mooi boek waarin veel te lezen valt over het weer is dat van de heer Buisman, Duizend jaar weer in de Lage Landen. Vooral het deel waarin de periode 1675-1750 wordt beschreven sluit vaak goed aan op het begin van vele stambomen. Er wordt veel aan Friese bronnen gerefereerd, zoals het aantekenboek van de boer Dirck Jansz (1578-1636) en de aantekeningen van schoolmeester Hoyte Roucoma uit Dronrijp, die oa de zonsverduistering van 1715 beschreef. Ook het dagboek van vroedvrouw Catharina Schrader (bv op vastenavond 23 februari 1693) maakt af en toe melding van, vaak barre, weersomstandigheden.
Van latere tijd is de Kroniek van een Friese boer, Doeke Wijgers Hellema (1821-1856) interessant.
Een andere prachtige bron voor het weer in Noordoost Friesland vind ik zelf ook de brief van Hotse van Sinderen uit 1753, waarin hij een zwaar noodweer beschrijft dat dwars over de Dongeradelen trekt.
En natuurlijk heeft het KNMI een dossier online waarin de historie van het weer vanuit diverse invalshoeken wordt belicht.
Vorige week bezocht ik in het Rijksmuseum de tentoonstelling IJspret, over de winterse schilderijen van Hendrick Avercamp (1585-1634), de Stomme van Kampen, die ook familie in Noordoost Friesland had. Zijn vader was apotheker te Kampen.
De zoon van de dominee van Ee, Hendricus Avercamp (vermoedelijk een neef), vormde begin 17e eeuw een studieclubje met o.a. de vader van Pieter Stuyvesant, Balthasar Stuyvesant.
En Lambert Avercamp, apotheker afkomstig van Kampen, die in juli 1612 in Leeuwarden huwde met Jannetien Simons, was waarschijnlijk een broer van de winterschilder.

dinsdag 1 december 2009

Sneuper in Nieuwe Dockumer Courant

Leden van de Historische Vereniging Noordoost Friesland ontvangen elk kwartaal het ledenblad De Sneuper en regelmatig een extra exemplaar.
In 2008 was dit, naar aanleiding van het 20-jarig bestaan, de special over Katholieke linnenweversfamilies van Duitse komaf in Noordoost Friesland. Dit jaar zal dit een nummer zijn waarin van de leden de onderwerpen van onderzoek en familienamen worden weergegeven.
Het gaat er tenslotte om om elkaar zo goed mogelijk te helpen bij het doen van genealogisch en historisch onderzoek in Noordoost Friesland. En dat lukt vrij aardig met ruim 400 leden die zich richten op een relatief klein geografisch gebied. De laatste jaren zijn met name nieuwe leden van buiten de regio toegetreden, die zich via de website hebben aangemeld.

Sinds enige tijd doet de vereniging, naast dit blog dat sinds januari 2008 bestaat en voor iedereen gratis toegankelijk is, ook weer wat extra voor haar regionale volgers. In de Nieuwe Dockumer Courant (NDC) verschijnt wekelijks een korte tekst met illustratie die door ons geleverd wordt. Afgelopen week was ik aan de beurt, met een bijdrage over een van mijn favoriete onderzoeksonderwerpen, de Dokkumer vroedvrouw Catharina Schrader. Dit was de tekst van het artikel dat u rechtsboven ziet:
De gewelddadige geboorte van Grietie
Vroedvrouw Catharina Schrader kreeg in 1730, toen ze zelf al bijna 73 was, een moeilijk geval te behandelen. De aanstaande baby zat muurvast en moest met het nodige geweld op de wereld geholpen worden. Gelukkig ging het uiteindelijk goed.
1730 den 30 mey bij Luttien Kuper sijn vrouw Siwke gehalt. Bevont dat se een scheve baarmoder hadd. Most alle de ontslut[ing] macken. Durde van morgens ten vir uren tot middags. Blef onbeweglick sitten, denckende dar moet wat an schelen. Ondersogt het. B[ev]ont dat het met arrmen en beenen achter het ysben lag en met het angesigt nae boven. Seer gevarlick. Most haar op het hooft setten, tot twe maal. En kerde het onderste boven. En haalde het met de voeten van achteren, settede har don weer op haar platz. Halde het met grott gewelt. Ick hadde het bijnae overgegeven, mar de Heere gaff mij grotte chracht en sterrrckte. Mar hadde nit gedocht dat het kint int leven konde gebleven hebben of ock an sijn leeden verminckt moste worden. Mar de Heere sij gedanckt, dy mij uyt dusenden prickelen geholpen hefft. En nu wederom mijn sugten en gebeeden verhort hefft en mij met overwinning verblit heft, sodat moeder en kint vris sijn behouwden. Een wellvarende. Een dochter.
Het verslag is afkomstig uit het door Schrader geschreven Memoryboeck van de Vrouwens, in 1984 te Amsterdam (deels) uitgegeven onder redactie van G.J. Kloosterman en M.J. van Lieburg.
De ouders waren Luitjen Sierks en Sjoukje Pijtters. Zij komen voor in de huwelijksboeken van Dokkum. Bevestiging huwelijk op 3 maart 1726. Man: Luitjen Sierks afkomstig van Dokkum. Vrouw : Sjoukje Pijtters afkomstig van Dokkum. Opmerking : hij is mr. kuiper.
Dokkum, dopen, doopjaar 1730. Dopeling: Grietie. Gedoopt op 31 mei 1730 in Dokkum. Dochter van Luitjen Sierks en niet genoemde moeder.
Grietje Luitjens werd dus al een dag na haar zware geboorte gedoopt, gewoon op een doordeweekse dag: woensdag. Online komt ze ook voor in de genealogie Vlieg/ Van der Laan. Een broer van haar nam de achternaam Tonnema aan.

zondag 29 november 2009

Namen van bemanningen schepen Moddergat

Sneupers Gerard de Weger en Paul Hillebrand ontdekten op het streekarchief in Dokkum, in een doos met nog te inventariseren stukken uit de Franse tijd, enige lijsten uit 1808 met namen van de schippers en bemanningen van de vloot van Moddergat, zowel geregistreerd in Westdongeradeel (registratie-teken WL) als Oostdongeradeel (OL). Blijkbaar nummeren ze wel mooi door want OL gaat tot en met 2 en WL nummert door vanaf 3. Zelf hebben de onderzoekers de onderlinge familierelaties en het locatienummer van hun woningen toegevoegd. Als u aanvulingen of vragen heeft horen we het graag. Reacties naar Gerard de Weger.










































































































































































































































































































































































































































































































































































































































































































































































































































































































































































































































































































































































































































































































































































Schippers
naam
jr.SchiprelatieBemanningJr.FamilieHuis
Ca 1808 opgesteldtotnaamca 1808
Oost Dongeradeelschipperna 1811
Marten Martens 45OL 14Lieuwe Sijtzes33Wieringa368
(Post)broerJitze Martens49Post377
Sjoerd Johannes
neefMarten Jitzes19Post442
Douwe Benjamins68OL 25Klaas Botes60Groen390
(Visser)zoonJurjen Douwes36Visser432
zoonJan Douwes33Visser382 383
Bote Klazes22Groen390
Ca 1808 opgesteldkl znSipke Jans15Visser348
West Dongeradeel
Gerlof Foppes 52WL 35Freek Sipkes38de Jong421
(Hoekstra)Sjoerd Douwes34de Vries
huis 370 434zoonMonte Gerlofs25Hoekstra
zoonFoppe Gerlofs23Hoekstra370
zoonAndries Gerlofs14Hoekstra353
Willem Nuttes 32WL 4neef 4Tjeerd Willems58Visser
(de Jong)broerAndries Nuttes33de Jong
broerPieter Nuttes22Visser
broerAage Nuttes15de Jong
Minne Martens 28WL 54Wijtze Nuttes40Visser
(Zeilinga)Andries Goitzens53Botstra408
361 Oere 20Goitzen Andries25Botstra408
broerMonte Martens21v/d Lei
Tjeerd Sijtzes 43WL 6broer 4Gerlof Sijtzes41Wieringa378
(Wieringa)broerWillem Sijtzes33Wieringa376
huis 427 428Foppe Johannes35
Kornelis Johannes22Koning379
Aalze Botes 48WL 7zoon 4Bote Aalzes20Koudenburg
(Koudenburg)Tiete Aukes18Visser
Auke Kornelis48Visser
Taeke Jacobs34de Vries380
Pieter
Pieters
48WL 85Gerlof DouwesDouwma439
(Dijkstra)neefAndries Eesges30Adema438
huis 429Gerlof Johannes30Visser
zoonPieter Pieters18Dijkstra429
zoonSijberen Pieters14Dijkstra
Aant
Kornelis
65WL 9zoon 5Weeltje Aants33Post370
(Post)zoon Jan Aants30Post358
huis 373Monte Sijtzes
Jan Sijtzes
oomJenne Kornelis62Post
Frederik Eelzes55WL 10vader 5Eelze Jans88Schregardus
(Schregardus)broerJohannes JansVisser351
huis 411 412Age Lieuwes36Vanger448
zwagerWillem Douwes62
zoonTjerk Frederiks20Schregardus420
Sjolle Aukes66WL 115Hendrik Lieuwes32Vanger361
(Dijkstra)Pieter Kornelis53Visser359
Douwe Jitzes31van Dijk
Kornelis Pieters24Visser359
Folkert Pieters14Visser
Dirk Douwes58WL 12zoon 4Jacob Dirks28Visser399
(Visser)Taeke Eelzes36Visser349
Eelze Taekes20Visser349
Louw Ates28de Jong375
Bote Tietes41WL13broer 4Gerlof Tietes37Groen/Visser391
(Groen)SnikTijs Hajes58de Boer431
huis 372 Oere 34 1/2Gerlof Jacobs39de Haan
Hendrik Lieuwes32Vanger361
Gerben Doedes58WL 14zoon 4Doede Gerbens28de Vries381
(de Vries)zwagerTaede Andries52Botstra
huis 364Taeke Montes28Visser426
zoon Douwe Gerbens18de Vries433
Wijtze Jans58WL 154Makke Jacobs34Makkes
(Visser)Marten Sijtzes28Buurmans
huis 355Age Wijtzes38Boersma
Klaas Jans22Visser
Riemeren Willems40WL 16zoon 4Willem Riemerens18Mans388
(Mans)Haje Hendriks
huis 350Jimke Lieuwes28Boschakker
Sijtse Harmens
Hendrik Pieters48WL 175Jan Jans43Visser
(Dijkstra)Ate Jans30Visser
zoonPieter HendriksDijkstra
Dirk Tijssens28de Boer
Pieter Jans19Visser376
Goitzen Jelles 55WL 18zoon 3Jelle Goitzens29Basteleur367
(Basteleur)sch zoonSape Eintes30v/d Zee366
huis 366zoon Douwe Goitzens22Basteleur
Monte Alberts58WL 194Klaas Aukes63Visser386
(Visser)Auke Aukes51Visser362
huis 452Albert Jacobs38de Vries
zoonJan Montes18Visser452

maandag 23 november 2009

Geschiedenis openbaar vervoer Noordoost Friesland

Het houdt maar niet op. Amper had ik het blogartikel over de historische boekpresentaties van de afgelopen week online gezet of Henk Aartsma mailde me een reeks foto's van de uitreiking van een ander mooi boek. Het is getiteld Het ontstaan van het Openbaar Vervoer in Noordoost Friesland. Oersneuper Aartsma, Wim Mollema, Jelte Giezen en diverse andere medewerkers zijn jarenlang bezig geweest fotomateriaal en teksten te verzamelen van de openbaar vervoerdiensten in de regio. Het leverde dan ook een boek op met veel unieke foto's en een doorwrochte inventarisatie van de diverse lijnen, materiaaltypes en personen. De N.O.F. is ontstaan vanuit diverse familiebedrijfjes die werden opgericht rond 1920 met elk een eigen dienstregeling. Voor die tijd lieten reizigers zich veelal met paard en wagen vervoeren. Meint van der Woude bijvoorbeeld, begon met een oude Opel waar de kogelgaten nog in zaten, want de auto had dienst gedaan aan het front tijdens de Eerste Wereldoorlog. Door de invoering van het Reglement Autovervoer Personen in 1937 werd men gedwongen te komen tot een samenwerking en de vorming van streekvervoergebieden, tevens met de bedoeling het grote aantal ‘wilde bussen’ (exploitanten zonder vergunning) een halt toe te roepen. Eén onderneming moest naast rendabele ook een aantal onrendabele lijnen gaan exploiteren. Dit alles versnelde de samenwerking van een aantal bedrijven, die zich eind 1938 verenigden in de N.V. Noord-Oost-Friesche Autobusonderneming. De NOF was een samenvoeging van de ondernemingen v.d. Mei en Co, W. Holwerda, Anjum; Woudstra, Oenkerk; Weidenaar, Oosternijkerk; Jelle Jansen, Dokkum en Tadema, Birdaard.

Naast de geschiedenis van de N.O.F. en N.T.M. wordt ook de overgang naar de FRAM, de fusie naar NoordNet, Veonn, Arriva en tenslotte Connexxion besproken. Dit alles is geïllustreerd met veel foto’s van chauffeurs, autobussen en groepsreizen, oude dienstregelingen, advertenties en krantenartikelen uit het archief van de Leeuwarder Courant en de Nieuwe Dockumer Courant.

Zie ook het nieuwsbericht en het fotoverslag op Waldnet. Bij uitgeverij Profiel vindt u de bestelinformatie. ISBN 978 90 5294 462 3 – 272 pagina’s – full colour – gebonden – € 34,50

zaterdag 21 november 2009

Historische boekpresentaties

Het was een drukke week met presentaties van nieuwe boeken in het genre geschiedenis.

Donderdagnamiddag 19 november was ik uitgenodigd om in het RijksMuseum van Oudheden in Leiden de uitreiking van het boek Iran and the Netherlands, interwoven through the ages bij te wonen. Uitgever Leo Barjesteh presenteerde samen met een keur aan sprekers een mooie dwarsdoorsnede van de eeuwenoude relaties tussen Nederland (en zijn staatsrechtelijke voorgangers) met het aloude Perzië. Al eerder berichtte ik over de Oostfriese baron Tido von Inn- und Kniphausen die bij de VOC werkte en het olie-eiland Kharg geschonken kreeg. In het kloeke en prachtig gestyleerde boek wordt ook uitgebreid ingegaan op de collectie die ooit in de Eysinga-staete in Beetsterzwaag van Tinco Martinus Lycklama a Nijeholt verbleef. Tot in 1871 kon je voor een gulden de oosterse collectie met ruim 700 stukken bekijken. Op zijn vele reizen had de baron, die leefde van 1837 tot 1900, een uitgebreide verzameling bijeengebracht. In 1866/67 bezocht hij, tijdens een Grand Tour, Perzië, na een reis die via Berlijn, Moskou en Georgië was gegaan. Ook bezocht hij in Irak (Babylon) de stad Bagdad. Op de terugweg liet de protestant zich in Jeruzalem, in een Franciscaner klooster, tot katholiek bekeren. De reizen hadden hem behoorlijk uitgeput, zodat hij besloot rond 1872 naar Cannes in Frankrijk te verhuizen. Hij organiseerde hier diverse spraakmakende bals in zijn villa en verplaatste ook zijn collectie uit Friesland hier naar toe. In 1877 doneerde hij zijn gehele collectie aan de stad Cannes. Een deel is nog te zien in Musee de la Castre. Jonkheer Tinco Martinus Lycklama à Nijeholt en zijn vrouw Julia Agatha Jacoba barones thoe Schwartzenberg en Hohenlansberg (1845-1914) zijn in een grafkelder te Wolvega begraven.
Het bezoek aan het RMO gaf me tevens de kans alsnog de deeltentoonstelling Pasja van het Glas, over reizend verzamelaar Anne Tjibbes van der Meulen (1862-1934)te bekijken. Bij een eerder bezoek had ik deze gemist. Klein maar fijn, met een aantal prachtige foto's van Anne!

Op vrijdag 20 november werd in Munnekezijl het boek Munnekezijl, beeld van een dorp, gepresenteerd. Ons lid Reinder Postma verzorgde samen met Mattie de Vries de redactie van het boek, dat in dorpshuis De Schans aan burgemeester Bearn Bilker werd uitgereikt. Op de foto hiernaast ziet u ze, in gezelschap van Matties kleindochter, die het typwerk deed. De verkoop loopt uitstekend want Postma meldt dat er al meer dan 300 van de oplage van 500 verkocht zijn! Zie ook het verslag op Nijsnet.

Tenslotte viel vandaag bij mij een nieuwe uitgave van de Linschoten Vereeniging op de mat, die op zaterdag 14 november in Leiden werd gepresenteerd. Dit deel 108, Suiker, verfhout & tabak: het Braziliaanse Handboek van Johannes de Laet is bezorgd door de lusitanist dr. Ben E. Teensma, kenner van de Portugese taal, letteren en cultuurgeschiedenis. Hij woonde en werkte vele jaren in Brazilië. De UB Leiden heeft een webtentoonstelling van Johannes de Laet en Nederlands Brazilië.
In het boek wordt beschreven hoe de inlichtingendienst van de W.I.C., onder leiding van hoofdkaartenmaker Hessel Gerrits en later Johannes de Laet, de informatie uit logboeken van terugkerende functionarissen inventariseerde.
Het is weer opvallend hoeveel Friese schippers informatie voor het Braziliaanse routeboek van 1629 aanleverden:o.a. Reinier alias Renke Pieters van Ameland, Lambert Lubbertsen van Terschelling en Theunis Cornelissen van Bolsward.

woensdag 18 november 2009

De betoverde wereld van Balthasar Bekker

De in 1634 in Metslawier geboren dominee Balthasar Bekker moet in zijn jeugd veel bijgeloof hebben meegemaakt. Noordoost Friesland is van oudsher, misschien door zijn afgelegen ligging, een gebied waar niet alleen de staatsgodsdienst maar ook allerlei kleinere religies (m.n. doopsgezinden) voet aan de grond kregen. Nog voor de Reformatie bekeerde de bekende doopsgezinde voorman Leenaert Bouwens op reis door Noordoost Friesland in 1 klap honderden twijfelaars die, al voor de officiële 'afschaffing' van het katholicisme rond 1580, een nieuw houvast zochten.
Nog tot ver in de 20e eeuw speelden duivelbanners en wonderdokters een grote rol in de dagelijkse praktijk, met name in het gebied van de Wouden.

Balthasar Bekker stelde al deze vormen van bijgeloof aan de kaak in zijn levenswerk De Betoverde Weereld, dat in 1691 te Leeuwarden (deel 1, bij Hero Nauta) en Amsterdam (deel 2) het licht zag en nu ook volledig online staat bij de Universiteit van Heidelberg. Hij was een aanhanger van René Descartes, die enige tijd aan de Universiteit van Franeker verbleef. Een deel van zijn werk schreef Bekker op Hinnema State in Jelsum, dat hij in eigendom had met zijn zwager Bernardus Fullenius, een bekend hoogleraar te Franeker.

Volgens W. Tsj. Vleer in zijn 'Rare Kostgangers in Dokkum en omliggende gemeenten door de eeuwen heen' beschrijft Bekker in zijn boek als een schoolvoorbeeld van bizar bijgeloof het geval van bezetene Anna van Ezumazijl uit 1633 (een jaar voor zijn geboorte, een paar kilometer verderop). Ik heb het wel eens proberen op te zoeken in De Betoverde Wereld, maar kon het niet vinden.
Wie weet waar (dus welke bladzijden) in dit boek het geval van Anna van Ezumazijl genoemd wordt?
Reacties graag via de Sneuper mail.

zondag 15 november 2009

Dockumer Roem verhuurt historie


De stichting Dockumer Roem biedt vijf unieke objecten te huur aan. Deze zijn alle in Dokkum en omgeving in te zetten. Het betreft het Hellinghus, een trekschuit, mobiele muziektent, een draaiorgel en een Friese sjees. De folder, gemaakt door het Admiraliteithuis, die de verhuur regelt, spreekt over Dokkum als de stad met zijn unieke waterloop, straten, pleinen en bolwerken die met de inzet van deze objecten nog intenser ervaren kunnen worden.
Ik ben zelf eens poolshoogte gaan nemen en zag dat het Hellinghus inderdaad een prachtige locatie is geworden voor het houden van een vergadering, workshop of lezing. Bekijk maar eens het filmpje voor een indruk.
Pal tegenover het Museum Admiraliteitshuis is zowel de helling, waar de bouw en het onderhoud van de Admiraliteitsschepen werd gedaan, als het hellinghuis in oude glorie hersteld. Momenteel ligt ook de trekschuit en de Wierumer Aek, de WL 19, voor de kant.
De trekschuit is bij uitstek geschikt voor een rondvaart door de Dokkumer grachten (maximaal 24 personen) waarbij u kunt herbeleven hoe het vanaf 1647, toen de trekvaart Dokkum-Leeuwarden gereed kwam, geweest moet zijn.
Voor een feest is het 72-toets draaiorgel De Granaet (beluister en zie dit filmpje) beschikbaar, gebouwd naar een model van Carl Frei (1884-1967) en kan de muziektent met een vloer van 80m2 als mooi podium fungeren.
De krompanelen Friese sjees behoort tot de laatste in Fryslan gebouwde sjezen door rijtuigmaker P. Wijngaarden te Dokkum in 1874. Deze sjees komt uit het bezit van de Dokkumer familie Wendelaar Bonga en kan met paard en koetsier gehuurd worden voor een majestueuze rondrit. Er is een Fries sjezenstamboek waarin zo'n 70 sjezen staan vermeld. Het mooiste is natuurlijk een echt mooi zwart Fries paard in het span van het meestal witte rijtuig. Op de Sneuper site hebben we zelfs nog lijsten van mensen die rond 1800 een sjees bezaten.

dinsdag 10 november 2009

Luisteren naar dialecten

Het Meertens Instituut in Amsterdam heeft een grote verzameling audiobestanden met opnames van dialecten. Inmiddels staan deze online en zijn via de Nederlandse Dialectenbank gemakkelijk te raadplegen. Door even kort met de muispijl boven een stip te blijven hangen wordt de plaatsnaam getoond.
Zo hoor je hoe anders gesproken wordt in het Friese Sint Jacobiparochie (Sint Jabik, Het Bildt), in feite ook geen Fries, ten opzichte van bijvoorbeeld Dokkum. In Noordoost Friesland zijn opnames vanuit Moddergat, Ee, Metslawier, Driesum, Kollum, Burum, Brantgum, Rinsumageest, Murmerwoude, Gerkesklooster en Kollumerzwaag te beluisteren.

Ik heb al eens eerder dit jaar een artikel over deze verzameling geschreven, maar toen was de online hoeveelheid bestanden nog niet zo groot. De opnames zijn soms al enkele tientallen jaren oud, waardoor het dus mogelijk is dat degene die de tekst uitspreekt al niet meer leeft. Mooi om te horen dat er binnen een provincie als Friesland nog zoveel verschillende nuances in de taal en uitspraak bestaan. Je zult bijvoorbeeld in het grensgebied van Friesland en Groningen merken dat de taal ook enigszins mengt.

Update: Wat eerst de Sprekende Kaart heette is anno 2015 de Nederlandse Dialectenbank geworden. Het mooie kaartje is ogenschijnlijk verdwenen maar er is wel een lange lijst met 187 opnames in Friesland die u kunt klikken en beluisteren!